3 ліпеня ў 1991 годзе Вярхоўны Савет Расеі, тады яшчэ РСФСР, прыняў першы нарматыўны акт: закон «Аб прыватызацыі дзяржаўных і муніцыпальных прадпрыемстваў». Для тых, хто не ведае, нагадаем, што яшчэ ў красавіку 1992 года ў Ніжнім Ноўгарадзе быў праведзены першы ў Расіі аўкцыён па продажы прадпрыемстваў гандлю, бытавога абслугоўвання і грамадскага харчавання, на які прыехалі аўтары праграмы прыватызацыі Ягор Гайдар і Анатоль Чубайс.
Прыватызацыя, праведзеная на пачатку 1990-х гг., Да гэтага часу застаецца адным з самых супярэчлівых сюжэтаў у сучаснай гісторыі Расіі. Першапачаткова меркавалася, што насельніцтва зможа выкарыстоўваць назапашаныя ў ашчадных касах сродкі для ўдзелу ў прыватызацыі. Бо назапашвання грамадзян складалі ў 1990 годзе трэць ВУП СССР. Аднак, праведзеная раней лібералізацыя цэн запусціла працэс галапіруючай інфляцыі (168% у 1991 годзе, 2608% ў 1992 годзе), якая знізіла пакупніцкую здольнасць назапашванняў грамадзян да 2%. Тым самым свае назапашвання грамадзяне не маглі выкарыстоўваць у працэсе прыватызацыі. Зразумела, што гэта было камусьці вельмі выгадна.
Паколькі рахункі грамадзян абясцэніліся, за аснову расійскай прыватызацыі ўзялі чэшскую мадэль - чэк (ваўчар). Замест адкрыцця рахункаў насельніцтву вырашылі раздаць ваўчары. Але не бясплатна, а за 25 рублёў. Невялікія грошы, але цалкам характарызуюць аўтараў прыватызацыі. Большасць насельніцтва не мела ні найменшага падання аб прыватызацыйных чэках (ваўчэры), ня разумела, што з імі трэба рабіць. Тлумачэнне спадара Чубайса, што на адзін ваўчар можна будзе купіць два аўтамабілі «Волга» (самы прэстыжны аўтамабіль для насельніцтва таго перыяду), нічога не тлумачыла. Дзве «Волгі», але невядома калі, а тут і цяпер прапаноўваюць жывыя грошы. І шмат хто стаў прадаваць іх скупшчыкам за дзве бутэлькі гарэлкі. Паводле статыстыкі, каля 25 мільёнаў расейцаў ўклалі свае ваўчары ў чэкавыя інвестыцыйныя фонды (большасць з якіх так нікому і не выплацілі ніякіх дывідэндаў), прыкладна 40 мільёнаў - у акцыі розных прадпрыемстваў (большасць з якіх хутка зніклі з рынка), трэць уладальнікаў ваўчараў іх прадалі .
У чэкавых і закладных аўкцыёнах маглі ўдзельнічаць толькі ўладальнікі буйных пакетаў ваўчараў, скупленыя ў насельніцтва. Рэальная рынкавая кошт пакета акцый, які можна было атрымаць у абмен на адзін ваўчар, вагалася ў шырокіх межах. Напрыклад, у Ніжагародскай вобласці ў 1994 г. адзін ваўчар можна было абмяняць на 2000 акцый РАТ «Газпром» (іх рынкавы кошт у 2008 г. склала парадку 700 тыс. Рублёў). Усяго па люты 1994 года было праведзена больш за 9 тысяч аўкцыёнаў, на якіх было выкарыстана 52 млн ваўчараў. Па наяўных дадзеных, у 1991-1992 гадах было прыватызавана 46,8 тысячы дзяржаўных прадпрыемстваў, у 1993 годзе іх колькасць узрасла да 88,6 тысячы, у 1994 годзе - да 112,6 тысячы. У іх ліку, былі прыватызаваныя 92% прадпрыемстваў каляровай металургіі, 95% хімічнай і нафтахімічнай. У 1994 г. на прыватызаваных прадпрыемствах чорнай металургіі ўжо ў 1994 г. выраблялася 99% прадукцыі. У 1996 годзе было афіцыйна абвешчана аб поўнай прыватызацыі лёгкай прамысловасці, а да 1997 му была завершана прыватызацыя прадпрыемстваў грамадзянскай машынабудавання, лесодобывающего і лесаперапрацоўчай комплексу, прамысловасці будаўнічых матэрыялаў і харчовай прамысловасці - уключаючы вытворчасць алкагольных напояў і тытунёвых вырабаў.
Адсутнасць бюджэтных сродкаў вымусіла ўрад правесці так званыя залогавыя аўкцыёны. Буйныя бізнес-структуры прапанавалі крэдытаваць ўрад пад заклад найбуйнейшых прадпрыемстваў. Згодна з умоў дагавора, калі дзяржава не магла выплаціць атрыманы крэдыт, прадпрыемства станавілася ўласнасцю крэдытора. Такім чынам, улада правяла маштабную саступку актываў за грошы. У выніку за $ 1,1 млрд буйныя фінансавыя структуры ўсталявалі кантроль над прадпрыемствамі, пазней склалі ЮКАС, «Нарыльскі нікель», «Сібнафце» і некаторыя іншыя найбуйнейшыя кампаніі. Так і з'явіліся знакамітыя алігархічныя структуры 90-х, якія сталі фактычна ўласнікамі Расіі. Гістарычная ацэнка вынікаў прыватызацыі ў Расеі яшчэ наперадзе. А мы жывем далей. Працэс прыватызацыі не мае заканчэння і працягваецца і ў цяперашні час.
Зараз, па розных ацэнках, доля дзяржсектара ў эканоміцы РФ складае ад 50% да 70%. Многія эканамісты лічаць гэта залішняй і настойваюць на новым раздзяржаўленні. На іх думку, у Расіі доля дзяржаўных кампаній павінна складаць дзесьці 15%.
У Ніжагародскай вобласці, былой вітрынай пераходу да рынку ў пачатку 90-х гадоў, даўно прыватызавана ўсё самае ліквідныя і высокадаходнае. На сённяшні дзень ідзе ў асноўным прыватызацыя нерухомасці, якая знаходзіцца ў камунальнай уласнасці. Прагнозны план прыватызацыі дзяржаўнай маёмасці на 2021 і 2022 гады, узгоднены камітэтам Заканадаўчага сходу Ніжагародскай вобласці па эканоміцы і прамысловасці, ўключае ўсяго чатыры (!) Аб'екта. Паводле інфармацыі намесніка міністра зямельных і маёмасных адносін рэгіёну Андрэя Щегрова, даходы абласнога бюджэту ад рэалізацыі маёмасці ў 2021 годзе прагназуюцца на ўзроўні 6 млн рублёў, ў 2022 годзе - на ўзроўні 2 млн рублёў. Можа таму такая ўвага прэсы прыцягнула навіна аб жаданні абласнога ўрада, з аднаго боку купіць долю акцый ліннай дарогі ля гарадской адміністрацыі Ніжняга Ноўгарада, а з другога боку, затым прадаць ўсе 100% акцый ліннай дарогі.
Лепшыя паказчыкі за апошнія пяць гадоў па рэалізацыі бюджэтнага заданні па непадатковых паступленнях міністэрства маёмасных і зямельных адносін забяспечыла ў 2019 годзе. За 2019 год паступіла ў бюджэт Ніжагародскай вобласці 931,5 млн руб.
Прыкладна такая ж сітуацыя і ў абласным цэнтры. На паседжанні гарадской Думы 17 лютага былі агучаны дадзеныя, што план па даходах ад прыватызацыі маёмасці па выніках 2020 года быў выкананы на 89%. 69 выстаўленых на продаж аб'ектаў рэалізаваць не ўдалося, і яны ўключаны ў план 2021-2022 гадоў. Было адмыслова адзначана, што стаўку на прыватызацыю рабіць не варта. Неабходна шукаць іншыя спосабы рэалізацыі маёмасці, каб вызваліць бюджэт ад неабходнасці ўтрымліваць гэтыя аб'екты на сваім балансе. Так, паводле звестак прэс-службы Думы Ніжняга Ноўгарада, у рамках прыватызацыі ў статутнай капітал АТ «Цеплаэнерга» будуць уключаныя 62 аб'екта - 3 будынка і 59 інжынерных збудаванняў. Гэта дазволіць «Теплоэнергог» ажыццяўляць рамонт, мадэрнізацыю і ўтрыманне камунальных сетак.
Таксама дэпутаты Гордумы адобрылі прапанову перадаць берегоукрепительные збудаванні на левым беразе Акі ва ўласнасць Ніжагародскай вобласці.
Такім чынам, у плане прыватызацыі рэгіёну і абласнога цэнтра застаюцца ў асноўным малаліквіднай аб'екты, змест якіх цяжка для бюджэту. Мы павінны цяпер ужо навучыцца прадаваць не спяшаючыся, каб гэта, з аднаго боку, азначала прыход цывілізаванага інвестара, гатовага, развіваць прадпрыемства, а не толькі выпампоўваць з яго прыбытак. Горад і вобласць развіваюцца. Гэта непазбежна будзе прыцягваць інвестараў, гатовых прыватызаваць рэгіянальную і муніцыпальную ўласнасць. Вялікія магчымасці для прыватызацыі закладзены ў неабходнасці захоўваць гістарычнае аблічча горада, яго турыстычную прывабнасць.