Шпіёнскі серыял «Семнаццаць імгненняў вясны», паказаны па савецкім тэлебачанні ў 1973 годзе, ледзь не адразу здабыў культавы статус і трывае ў ім ужо амаль паўстагоддзя. «Я люблю кіно», усведамляючы блюзнерскім сваіх дзеянняў, усё ж вырашыў ацаніць карціну Таццяны Ліёзнавай праз прызму сучасных рэаліяў.
плюсы
Шпіёнская інтрыга «Сямнаццаці імгненняў вясны», безумоўна, цікавая і сёння, тым больш што якасных фільмаў пра Трэцім рэйху за мінулыя 50 гадоў ва ўсім свеце знялі да смешнага мала. У гэтым вінаватая якая працягваецца дэманізацыя даўно зрынутага суперніка, якая прымушае маляваць яго праз абавязковы набор штампаў. Вядома, гэтыя штампы маюцца і ў карціне Ліёзнавай, але іх дзівосна мала (дзіўна з пункту гледжання штампаў ужо пра Савецкі Саюз як пра татальна ідэалагізаваным дзяржаве, пераважная творчую свабоду). У цэлым лідэры Трэцяга рэйха паказаны звычайнымі жывымі людзьмі, якія не выклікаюць ніякай антыпатыі. Па словах відавочцаў, гэты рэалізм стаў адной з прычын папулярнасці фільма - ваеннай прапаганды людзі да таго часу бачылі шмат, а вось чалавечы погляд на Гітлера і яго асяроддзе быў дзівоцтвам.
Сюжэт карціны падкупляе сваёй шматпланавай: на макраўзроўні мы бачым інтрыгі ў верхавіне Рэйху, якія прыйдуцца па душы аматарам «Гульні тронаў», а паверхам ніжэй разгортваецца захапляльная гісторыя выведніцы Каці Казловай (Кацярына Градова), якая спрабуе выратаваць свайго нованароджанага сына і адначасова не падвесці Радзіму. Дапаўняе гісторыю радысткі Кэт кароткая, але трагічная лінія прафесара Плейшнера (Яўген Еўсцігнееў). Абодва ўзроўню апавядання ўдала пераплятаюцца адзін з адным і аднолькава інтрыгуюць.
З канкрэтных персанажаў па-за канкурэнцыяй знаходзіцца начальнік гестапа Генрых Мюлер (Леанід Бранявы). Дзякуючы свайму фінальнага маналогу пра будучыню Рэйха гэты персанаж нагадвае панаднага злыдня Ханса Ланда (Крыстоф Вальц) са «Бясслаўных ублюдкаў» Квенціна Таранціна. І нават пераўзыходзіць яго: калі Ланда ў выніку апынуўся беспрынцыпны прагматыкам, гатовым прадаць сваю краіну за грошы, то Мюлер - гэта прагматык ідэйны, а некаторыя яго словы сёння гучаць як спраўджаную прароцтва.
У «Сямнаццаці імгненнях вясны» ёсць яшчэ адзін персанаж такога ж маштабу - генерал вермахта (Мікалай Грыцэнка), які з'яўляецца ўсё ў адным эпізодзе, але запамінаецца надоўга - у прыватнасці, тым, што таксама прадказвае будучыню, асабліва калі разважае пра амерыканцаў ( «Гэтых дурняў з загубіць іх жа тэхніка »).
Ёсць свае поспехі і ў рэжысёра Ліёзнавай. Магчыма, самым яркім з іх стала сцэна з перадапошняй серыі, у якой міма радысткі Кэт з двума немаўлятамі на руках маршыруе новая партыя нямецкіх салдат, якія адпраўляюцца на фронт, - ад маленькіх дзяцей да сівых старых - і нам паказваюць іх асобы пранізлівымі буйнымі планамі.
мінусы
У «Сямнаццаці імгненняў вясны» нямала слабых бакоў. Так, у фільме ўсё-ткі прысутнічае прапаганда, прычым месцамі зусім недарэчная і бездапаможная. Напрыклад, пра кожнага з нацысцкіх лідэраў нам кажуць: «Адукацыя сярэдняе» (хоць у рэальнасці ўсе яны, акрамя Бормана, вучыліся ва універсітэтах). Дадзены неспадзяванка пераканаўча тлумачыцца тым, што праблемы з адукацыяй былі як раз у савецкіх лідэраў, якіх стваральнікі фільма, мабыць, не хацелі «крыўдзіць».
Навязваюць гледачам і камуністычную прапаганду. Так, у адной з сцэн Шцірліц рефлексирует над тым, што падсвядома прылічыў сябе да немцаў (хоць пасля 10 гадоў працы пад прыкрыццём было б дзіўна адваротнае). Як быццам у апраўданне гэтай «слабасьці» герой Вячаслава Ціханава успамінае, як бачыў камуністычнага лідэра Эрнста Тэльмана, які надта яго незгладжальнае ўражанне - у духу «вось жа, бываюць і нармальныя немцы». Асабліва дзіўна гэта гучыць зараз, калі Тэльмана, як і іншых «замежных таварышаў», усе даўно забыліся.
Ёсць у серыяле і праблемы з рэалістычнасцю. Напрыклад, гісторыя ўцёкаў радысткі Кэт разам з проникнувшимся да яе спачуваннем нямецкім салдатам з берлінскай кватэры абсалютна немагчымай, а знакамітая сцэна спаткання Шцірліца з жонкай вырабляе дзіўнае ўражанне: цяжка паверыць, што за 10 гадоў ім не маглі арганізаваць хаця б адну нармальную сустрэчу. Што да самога галоўнага героя, то лепш за ўсё пра яго выказаўся савецкі агент Кім Филби: «З такім засяроджаным тварам ён бы і дня не пратрымаўся!».
Зрэшты, усе гэтыя недахопы цьмянеюць у параўнанні з адным самым галоўным: «Семнаццаць імгненняў вясны» - проста жахліва, няўяўна зацягнуты серыял. Ствараецца ўражанне, што гэта зроблена спецыяльна з мэтай здзекі над гледачом. Ва ўсякім выпадку, растлумачыць чымсьці іншым наяўнасць недарэчных характарыстык ( «характар нардычны, ўстойлівы») або сцэн накшталт той, у якой Шцірліц на працягу хвіліны заязджае ў двор свайго дома і паркуе машыну, цяжка. Ня дадаюць дынамікі і пастаянныя дакументальныя ўстаўкі, а таксама замагільны (гэта значыць, прабачце, закадравы) голас Яўхіма Копеляна, пад які добра рабіць толькі адно - засыпаць.
У нулявыя гады серыял пастараліся «асучасніць» і, акрамя колоризации, трохі скарацілі працягласць серый. Гэта выклікала прадказальна негатыўную рэакцыю, але і ў прынцыпе не мела вялікага сэнсу. Для таго, каб «Семнаццаць імгненняў вясны» хоць трохі наблізіўся да сучасных стандартам кінематаграфічнай дынамікі, яго трэба скараціць мінімум разы ў тры. Пры гэтым ніякага пагаршэння якасці не адбудзецца: дзве траціны фільма ў прынцыпе ні для чаго не патрэбныя. Напрыклад, у першых трох серыях развіцця сюжэту практычна няма (а кожная з іх доўжыцца больш за гадзіну). З фільма Ліёзнавай неабходна выкінуць цэлы шэраг персанажаў, і не толькі другарадных, накшталт фраў Заўрых (Эмілія Мільтан), Габі набела (Святлана Святлічная) і Курта Айсмана (Леанід Кураўлёў), але і які займае даволі шмат экраннага часу пастара Шлаг (Расціслаў Плятт), які дэманструе толькі бесхарактарнасць і псевдоинтеллектуальную глупства. Цалкам верагодна, што з «Сямнаццаці імгненняў вясны» можна без страты якасці зрабіць адзін поўнаметражны фільм (няхай і не самы кароткі).
выснову
Зразумела, скараціць легендарную карціну наўрад ці атрымаецца: яна ўжо занадта «забронзовел», стала «недатыкальнай». Рызыкнем выказаць здагадку, што ў выніку яе проста ніхто не будзе глядзець - хіба што нарэзкамі «лепшых момантаў» на YouTube. Зрэшты, і цяпер «Семнаццаць імгненняў вясны» шмат у чым існуе ў выглядзе пародый і анекдотаў пра Шцірліца, а не як жывая твор мастацтва.
Нябачаная папулярнасць серыяла Ліёзнавай была выкліканая абставінамі месца і часу, але калі жывых людзей той эпохі не застанецца, з вялікай доляй верагоднасці гэты фільм канчаткова ператворыцца ў музейны экспанат. У гэтым, вядома, няма нічога страшнага: у музеі, як і ў кіно, людзі будуць хадзіць заўсёды. Проста статус несмяротнай класікі дастанецца камусьці іншаму.