Традыцыйнае жыллё саамаў можна смела ставіць у ТОП па экалагічнасці, мінімалістычны, і эканамічнасці. На пабудову аўтэнтычнага саамскага дома, які называецца вежа-куть, патрэбна не больш за тыдзень, а будматэрыялы можна падбіраць вакол будпляцоўкі, без перабольшання. Не верыце?
спосаб пабудовы
З боку вежа вельмі падобная на звычайны пагорак каля пяці метраў у дыяметры і не больш за два - у вышыню, выкладзены драўнянай карой, шкурамі, або дзёрнам. Каркасам яму служаць 2 пары жэрдак, «вал-тэг», чые ніжнія канцы забіваюцца ў зямлю, а верхнія - змацоўваюцца паміж сабой уверсе, утвараючы столь. Гэтыя пары размяшчаюць паралельна адзін аднаму і змацоўвалі пятай, гарызантальнай бэлькай «сув-мур» або дымавой жардзіну.
Да атрыманага каркаса ўшчыльную адзін да аднаго прыхінаць яловыя і бярозавыя тоўстыя галінкі, пакрываючы карай і дзірваном, і, для трываласці, фіксуючы яшчэ жэрдкамі зверху. Для пабудовы зімовага варыянту вежы замест дзёрну выкарыстоўваліся вырабіў шкуры.
У адной з сценак вежы ладзілі дзверы, для мацавання якой выкарыстоўваліся жалезныя і драўляныя, а яшчэ раней скураныя або рагавыя завесы. Дзверы традыцыйна адкрывалася вонкі, каб пры ўваходзе і выхадзе яна адразу захлопвалася, максімальна захоўваючы цяпло.
ацяпленне
Такі дом абаграваўся пры дапамозе самага простага ачага - пасярэдзіне вежы ўкладвалі некалькі каменных пліт, на якіх разводзілі агонь, а часам абыходзіліся камянямі, выкладзенымі кольцам прама на зямлі.Да «дымнай» жэрдкі мацавалі гакі, «аввели», на якія вешалі катлы і чайнікі падчас падрыхтоўкі ежы. Дым з памяшкання сыходзіў праз адтуліну ў даху - яго пакідалі спецыяльна для гэтых мэтаў. Ў час дажджоў або маразоў гэтую адтуліну накрывалі шкурай пасля таго, як вогнішча прагарыць.
Для абароны ад холаду саамы нярэдка будавалі нешта накшталт сенцаў, усталёўваючы дадатковыя жэрдкі перад уваходам і накрываючы іх, а то і зусім ляпілі прылазнік са снегу.
асвятленне
Традыцыйна насупраць уваходу ў веже размяшчаўся яшчэ адзін маленькі ўваход, «поасс-УКБ», які меў сакральнае значэнне - праз яго мужчыны адпраўляліся на промысел - рыбалку ці паляванне, праз яго ж вярталіся дадому з здабычай. Жанчынам выкарыстоўваць поасс было забаронена.
Насупраць УКБ, звонку, ладзілі хатняе сьвятыню - нешта накшталт крамы з усталяванымі на яе ідаламі, а дарогу ад яго да ўваходу высцілалі яловым лапнікам.
У больш позні час поасс-УКБ згубіў сваё сакральнае значэнне, а замест яго сталі будаваць звычайнае акенца, «иккен», якое зацягвалі рыбіным бурбалкай. Яшчэ пазней адмовіліся і ад гэтага, а наяўнасць вокны стала сведчаннем высокага ўзроўню добраўпарадкавання.
Прасунутым варыянтам вежы лічыўся праект са зрубам, калі падставай для шатра служыла не зямля, а некалькі драўляных вянкоў. Тады каркасныя жэрдкі ўбівалі не ў зямлю, а ў спецыяльныя пазы, выдзеўбаныя ў масіве дрэва, а падлогай у веже служыла не зямля, а драўляны насціл.
The post Жыллё саамаў ад эканом да лакшери appeared first on Блог мэбельшчыкі.