Беларусь не варта крытыкаваць за «сядзенне на двух крэслах», прэзідэнт рэспублікі Аляксандр Лукашэнка ў першы дзень VI Усебеларускага народнага сходу. Прызнаючы ўмяшальніцтва заходніх краін у беларускія ўнутрыпалітычныя працэсы і іх «недружалюбныя крокі» ў адносінах да Мінска, прэзідэнт анансаваў працяг шматвектарнай знешняй палітыкі. Паводле яго слоў, такім чынам рэспубліка захоўвае свой суверэнітэт і незалежнасць. Што стаіць за такім падыходам, у інтэрв'ю «Евразия.Эксперт» прааналізаваў доктар эканамічных навук, дырэктар Цэнтра беларускіх даследаванняў Інстытута Еўропы РАН, прафесар Мікалай Мяжэвіч.
- Мікалай Маратавіч, 11 лютага адкрылася Усебеларускі народны сход. Ва ўступным слове прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка заклікаў не чакаць ад мерапрыемства сенсацый, падкрэсліўшы, што рашэнні сходу не стануць спантанымі і нечаканымі. У чым тады заключаецца місія Усебеларускага сходу?
- На самай справе, першы адказ найбольш відавочны. Гэта свайго роду справаздача ўлады перад грамадствам аб тым, што зроблена, і пра тое, што не зроблена. Зразумела, што ў выступе прэзідэнта больш і больш падрабязна і актыўна гаварылася пра тое, што зроблена, больш гаварылася пра поспехі і пакуль, на мой погляд, некалькі менш гаварылася аб праблемах. Але, з іншага боку, Збор толькі пачынаецца, і вельмі важна будзе параўнаць тое, што сказаў прэзідэнт пры адкрыцці, і заключнае слова.
Сказана вельмі шмат важнага па пытаннях знешняй палітыкі, унутранай палітыкі, але, на мой погляд, пакуль не вельмі шмат (скажам прама - зусім няшмат) сказана па пытанні аб палітычнай рэформе. Ці будзе яна, у якіх варыянтах, якія ідэі?
Я, праўда, зыходжу з таго, што, верагодна, прадстаўнікі грамадскасці, прысутныя на пасяджэнні, на працягу наступных гадзін працы будуць казаць, будуць прапаноўваць, і нейкія ідэі (магчыма, ужо кулуарна ўзгодненыя, а магчыма, нейкія новыя) будуць выведзены як заключная і рэзюмуе частка работы Усебеларускага народнага сходу. Таму што пакуль карціна па эканоміцы ясная, карціна па адноснай рэфармаванні ў знешняй палітыцы больш-менш ясная.
Чаму больш-менш? Таму што, з аднаго боку, прэзідэнт сказаў шмат добрых і правільных слоў аб Саюзнай дзяржаве, аб еўразійскай інтэграцыі, аб супрацоўніцтве ў ваенна-абароннай сферы. З іншага боку, зноў прагучаў тэрмін пра шматвектарнасць. Я не прэзідэнт, але я прафесар-міжнароднік і 30 з лішнім гадоў займаюся гэтымі пытаннямі, і магу сказаць, што шматвектарнасць - ідэя добрая, але толькі ў тым выпадку, калі вашы знешнепалітычныя вектары грунтуюцца на аналагічных вектарах у эканоміцы. Гэта значыць, умоўна кажучы, вы ў эканоміцы дасягнулі шматвектарнасці і на гэтай аснове выбудоўвае шматвектарнасць палітычную. Але хіба ёсць гэта ў нас сёння ў Рэспубліцы Беларусь? Няма!
Мы бачым, што Літва, Латвія, Польшча ўспрымаюць Беларусь не як партнёра, а як праціўніка, а Мінск пры гэтым кажа, што шматвектарнасць ёсць.
Гэта значыць, я не бачу пакуль рэальных палітычных магчымасцяў пад шматвектарнасць, ды і эканамічных не бачу таксама.
На мой погляд, трэба паглядзець, як будзе далей ісці гэтае абмеркаванне. Але асноўнае пытанне - гэта ўсё ж такі палітычная рэформа.
- Якой рэакцыі супольнасці і апазіцыі варта чакаць на Усебеларускі сход? Ці можа гэта стаць каталізатарам для новай хвалі пратэсту?
- Апазіцыя, як вядома, бывае розная. Нейкая частка апазіцыі (я не стаў бы гэтага выключаць), магчыма, зацікавіцца вынікамі Сходу, убачыць для сябе магчымасць пошуку нейкага дыялогавага поля, а нейкая частка апазіцыі (мы гэта таксама разумеем), па сутнасці, непрымірымая, і яе не цікавяць нюансы выступу Аляксандра Рыгоравіча. Гэтую частку апазіцыі, якая сядзіць у Варшаве і Вільні, цікавіць абсалютная асабістая перамога. Зразумела, што ні прэзідэнт рэспублікі, ні ягоныя прыхільнікі на гэты варыянт не згодныя.
- Наколькі Усебеларускі сход можа стаць аб'яднальным для беларускага народа з улікам практычнага адсутнасці сярод удзельнікаў мерапрыемства прадстаўнікоў апазіцыі?
- Апазыцыі, сапраўды, скажам прама, няма. Тут пытанне, першай была апазіцыя, якая адмовілася прысутнічаць ці ўсё ж такі ўлада, якая яе не запрасіла? Давайце будзем рэалістамі: запрашае, усё ж такі, улада. Калі апазіцыя адмовілася ўдзельнічаць, то, спадары, якія крыўды, што вы отсутствуете? А я бачу, што частка апазіцыі (асабліва яе варшаўская частка), з аднаго боку, кажа пра тое, што іх не запрасілі, а з другога - адмаўляецца ад запрашэння. Але тут няма ніякай логікі, трэба трымацца нейкай адной лініі.
- Кажучы пра развіццё інтэграцыі з Расеяй і на еўразійскай прасторы, прэзідэнт Беларусі зрабіў акцэнт асабліва на эканамічнай інтэграцыі. Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што гэты працэс прадугледжвае поўнае захаванне суверэнітэту абедзвюх краін без фарміравання якіх-небудзь новых наднацыянальных органаў. Наколькі падобны падыход да інтэграцыі з'яўляецца перспектыўным?
- Я не вельмі разумею, што такое поўны суверэнітэт. Як толькі ваша краіна ўступіла ў любую міжнародную арганізацыю, як толькі вы падпісалі любы міжнародны дагавор, ваш суверэнітэт перастаў быць поўным. Больш за тое, сяброўства ў ААН ужо азначае, што поўнага суверэнітэту няма.
Іншае пытанне - ці трэба сапраўды ствараць новыя органы, і тут можна падумаць і абмяркоўваць. Трэба ствараць новыя органы або трэба адрамантаваць старыя? Аляксандр Рыгоравіч кажа сёння, хутчэй, пра тое, што трэба адрамантаваць старыя. Ну, давайце зоймемся, давайце падумаем.
Гутарыла Марыя Мамзелькина