Нешта складанае было ў яе падрыхтоўцы? Або прадуктаў не было - мука, два яйкі, чвэрць лыжачкі солі і вада? Тэхніка - самая простая: качалку здаравенная, таму што адна на ўсе выпадкі жыцця. Так, усё так, усё было, але не было локшыны хатняй. І вось чаму.
Я над вамі трохі пажартавала. Пытанне гэты - з разраду «на сообразиловку», у яго аснове гульня слоў закладзена. Напэўна, спрадвеку локшына, пра якую гаворка, была самым распаўсюджаным стравай ў вясковым жыцці. Прадукты для яе былі выдатныя, часу на прыгатаванне гэтага гарачага, сытнага, смачнай стравы патрабавалася менш самага-самага мінімуму!
А не было локшыны хатняй, была проста локшына, таму што не было не хатняй, крамнай - крам у мностве сеў і вёсак не назіралася. Я вам гарантую гэта да канца 60-х гадоў мінулага стагоддзя. У наш калгас ўваходзіла пяць вёсак на тую пару, першы і адзіны магазін з горам напалову адкрылі на цэнтральнай сядзібе. Так, такая вось глухмень была за паўтары сотні кіламетраў ад Ніжняга Ноўгарада, да райцэнтра - 25 км бездарожжа, адсутнасць якога-небудзь транспарту да аўтобуса ці цягніка.
Спосаб падрыхтоўкі локшыны быў і тады такі ж, калі не лічыць, што яйкі былі ад курэй з уласнага падворка, а вада - крынічная. Але вось рыхтавалі з яе локшыну малочную, за выключэннем Вялікага посту. Пост, самі ведаеце, вельмі доўгі. Дзяцей не прымушалі пасьціцца, але мы не былі супраць паесці і гэта страва ў нішчымным варыянце. Упрыкуску да яго былі салёныя агуркі і капуста, запраўленыя сланечнікавым алеем.
Аб алеі варта сказаць асобна. Яно было сапраўдным сланечнікавым: з пахам на ўсю хату, з оооочень смачным густам! Разнавіднасцяў расліннага алею не памятаю, але канаплянае было. Каноплі яшчэ не была наркотыкам, яе сеялі на прыватных участках. Трэсту ўжо не мялі, але масла рабілі і семак канапляных па святах па жменьцы дзеткам выдавалі.
Да локшыны вернемся. Пацвярджаю цяперашнія рэцэпты: цеста шчыльнае і раскочваць яго нялёгка. Памеры пласта былі даволі вялікія - гэта цяпер іх стрымліваюць мяжы патэльні або бляхі. А тады такая посуд і ня патрабавалася.
Памятаю, у бабулі была доўгая гладкая палка, на якую яна наважваецца пласт тэсту і працягвала да гарачым вуголлі, калі толькі-толькі дагаралі дровы. Цеста было вельмі тонкае і на вазе прапякае выдатна. Кухаркі давала краёчку падрумяніцца, нават подгореть трошкі - локшына потым ў гатовым страве была прыбранай, больш апетытнай.
Я разумею, што вам знаёмы такі страва як сочники або сакавітымі, але прашу не блытаць з сакавітымі, якія на вясковых мове азначалі вось гэты бабулін пласт тэсту, згорнуты потым у рулет. Без нічога! Без заправы ў цесце, без начыння.
Сёння ў цеста для сакавітых кладуць смятану, сметанковае масла, цукар, а начынне - дзясяткі варыянтаў! Як у піражкі. А піражок - гэта не што іншае, як цеста з тварагом, яблыкамі і з чым заўгодна яшчэ.
Той, наш, вясковы са страшнымі - пласт тэсту - і быў проста са страшнымі. Такім чынам, яго згортвалі рулетам і нарэзалі, як гэта і цяпер робяць: дробна-буйна, палоскамі-ромбікамі. Але рыхтавалі з яго толькі малочную локшыну, робячы гэта вельмі проста: залівалі кіпячым малаком і - хто галадае на стол. Для мацнейшай сытности мы прыкусваю хатні аржаны, з скарыначкай хлебушек.
У доме запас такой локшыны заўсёды меўся, нарыхтаваць яго было проста. Нарэзалі, растеребили рукамі палоскі і разаслалі на вялікі - ва ўвесь стол - апрацоўчай дошцы. Подветрит нарэзка некалькі гадзін, закладваюць яе ў крамнінны мяшочак і адпраўляюць на паліцыю. Паліцыя - гэта палка пад столлю ў непасрэднай блізкасці да печкі. Там локшына падсыхала яшчэ і магла захоўвацца да самага яе з'ядзенне.
Наш са страшнымі ўяўляў сабой цяперашні лаваш, з якога робяць розныя закускі. А бабуля з сакавітымі часта рабіла канверцікі. Звычайна з сярэдзіны пласта выразала усім па лоскутику, згортвала пакуначку і напаўняла іх гарачай кашай, тварагом, лукам з яйкам, тоўчанай бульбай з алеем або смятанай - што здаралася на той дзень пад рукой. Такі быў сняданак.
А окрайки пласта ішлі на лапшенник: іх ламалі, залівалі сумессю малака і яек і адпраўлялі ў вольную. Гэта значыць печка прапаліць, труба зачынена, сама топка засланкай зачынена, і там у спякоту рыхтуюцца стравы доўгага падрыхтоўкі: каша, залітая смятанай бульбачка, Хлопец гародніна, малако топленае з плеўкамі.
Пасля выкарыстання Сакавітыя заставаліся крошкі, а часам іх адмыслова рабілі з дробных абломкаў пласта: пакрывалі чысценькай анучкай і праходзілі некалькі разоў качалкай. І атрымлівалася не тое каб мука, а дробная-дробная дробка, з якой рыхтавалі зброд - ад слова закісанне, а не тое, што, маўляў, непрыдатныя рэшткі.
У кіпячае малако запускалі пару горсточек гэтага парашка і няспынна размешваць. Свариваясь, становячыся гушчы, маса не пераставала рухацца па чыгунку, і было падобна на закісанне. Атрымлівалася страва тыпу маннай кашы, пра якую мы пакуль яшчэ не чулі. Дадавалі каровіна масла (словы сметанковае таксама ва ўжытку яшчэ няма) і на вячэру - нате вам, вкуснятинку! У сувязі з тым, што трэба было пастаянна размешваць зброд, варылі яго ўвечары, калі тапілі подтопок, калі ўсе дома былі. Здаецца, халодным зброд ня елі.
Цывілізацыя зламала усе гэтыя смачныя справы, і ў першую чаргу - рускую печку. Зараз гэта колькі ж інгрэдыентаў складаем ў адну міску, каб смачна было! А колькі пальцаў трэба захіліць, каб пералічыць складнікі страў, якія я назвала? Адзін-два! Вось дзе шэдэўры кулінарыі! А дзе цяпер простая, смачная ня хатняя локшына?
Аўтар - Каханне Дубінкінай
Крыніца - ШколаЖизни.ру