8 сакавіка адзін з лідэраў беларускай апазіцыі Святлана Ціханоўскі сустрэчу з прэзідэнтам ЗША Джо Байдэнам, падкрэсліўшы, што Вашынгтон «ў сапраўдны момант ужо надае ўвагу Беларусі». Гэта адбылося на фоне крытыкі дзяржсакратара ЗША Энтані блінкоў на адрас беларускіх уладаў, і прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі ў «дыктатуры». Якой палітыкі будзе прытрымлівацца ЗША ў адносінах да беларускай апазіцыі, і на якія сілы будзе рабіць стаўку Вашынгтон, у інтэрв'ю «Евразия.Эксперт» распавёў палітолаг-американист Дзмітрый Дробницкий.
- Дзмітрый Алегавіч, чаго хоча дамагчыся ад сустрэчы з прэзідэнтам ЗША Джо Байдэнам Святлана Ціханоўскі?
- Гэта такая даўняя традыцыя: любая несістэмная лібэральная апазыцыя рана ці позна становіцца кліентам «вялікага заходняга начальства». Гэта, на жаль, ужо проста закон прыроды. Тут проста ўсё: нават калі чалавек вельмі шчыры дэмакрат, рана ці позна яму даводзіцца выбіраць - альбо ён як-небудзь думае пра суверэнную развіцці сваёй уласнай краіны, альбо не ўступаць у супярэчнасць з вялікім «дэмакратычным» начальствам ў Вашынгтоне, якое ўсё падпарадкоўвае сабе.
Усе размовы пра заходняга тыпе дэмакратыі ў пэўным сэнсе тэрміналагічна ўжо не верныя, таму што заходняя дэмакратыя, як мы бачым у 2020 г. вельмі ярка - гэта спосаб кіравання ліберальнай эліты. Для таго, каб гэтая эліта працягвала кіраваць, не важна ўжо, ці ёсць там правільныя і сумленныя выбары і падлік галасоў, ці ёсць свабодная прэса. Такім чынам, усім, хто захоўвае або ілюзію або цалкам разумна гэта робіць, даводзіцца ісці на дыван да глабальнага начальству, нічога тут дзіўнага няма.
- Ці задаволяць патрабаванні Святланы Ціханоўскі ў ЗША? Якой можа быць рэакцыя амерыканскі адміністрацыі?
- Па галаве пагладзяць, скажуць: «Малайчына, давай далей дзейнічай». Там усё будзе залежаць выключна ад тых планаў, якія будуюцца ў Дзярждэпартаменце ў дачыненні да бліжэйшых да Расіі краін. Планы гэтыя да канца яшчэ не складзены, але ўвогуле ўсё будзе залежаць ад гэтага.
Відаць, што як толькі прыйшла адміністрацыя Байдэна ў Белы дом, аб'ём фінансавання рознага роду апазіцыі ўсюды вельмі моцна ўзрос.
Калі раней усе, што Дзярждэпартамэнт змог ад Трамп схаваць, ён кідаў на гэтыя мэты (Трамп не вельмі любіў фінансаваць дэмакратыі за мяжой), то цяпер, вядома, шлюзы адкрыліся, грошы пацяклі. Але нейкі страшна прама арганізаванай атакі пакуль не было, хоць мы бачылі самыя непрыемныя праявы ў Беларусі, у Расіі і так далей. Я думаю, што сур'ёзны ціск і сур'ёзныя атакі яшчэ наперадзе.
- 8 сакавіка ў ходзе цырымоніі прызнання заслуг актывістаў усяго свету дзяржсакратар ЗША Энтані блінкоў назваў прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнку «апошнім дыктатарам Еўропы». Ці азначае гэта пераход да канчатковай замарозцы адносін Вашынгтона з афіцыйным Менскам?
- Па-першае, назва «апошні дыктатар Еўропы» не нова, яно зарадзілася яшчэ ў адміністрацыі Клінтана і потым вельмі актыўна падчас адміністрацыі Абамы прамаўлялася. Мабыць, у Аляксандра Лукашэнкі ў свой час была нейкая ілюзія, што адміністрацыя Трамп, як адміністрацыя ў дастатковай ступені прагматычная, будзе ажыццяўляць з ім кантакты, і яна сапраўды гэта рабіла, калі Пампея ездзіў, і што за кошт гэтага атрымаецца захаваць шматвектарнасць. Зразумела, што нават і тады гэта была не асабліва рабочая схема, а ўжо зараз - тым больш. Цяпер ужо, калі адбудуцца кантакты ўладаў, то тут ужо ў Крамлі давядзецца моцна задумацца пра тое, што зноў Аляксандр Лукашэнка надумаў, але на справе асабіста для яго гэта ўсё роўна нічым добрым не скончыцца.
Праблема складаецца менавіта ў тым, што час, калі можна было пры дапамозе пэўнага балансу паміж двума цэнтрамі сілы нешта для сябе выкруживать, прайшло. І Расеі ўсё складаней трываць шматвектарнасць у сябе на межах - гэта не спрыяе нацыянальнай бяспекі.
- Гэта азначае, што адносіны ЗША і беларускіх уладаў зноў пагоршацца?
- Я думаю, што, так, з прагматычных перакананняў. Усё ж такі прагматыкі ў дэмакратаў менш - у іх выразныя ідэалагічныя праекты і мэты ў дадзеным выпадку. Што хацеў Пампея? Яму проста трэба было паглядзець, ці не ўвойдзе Ці ў Беларусь Кітай раней ЗША, усё астатняе было для яго гранічна нецікава. Беларусь - гэта цалкам пэўная мяжа заходняга свету, і яна павінна быць падпарадкавана інтарэсам Захаду. Як яна можа быць падпарадкавана інтарэсам Захаду? Ясна, што праз страту суверэнітэту, праз разрыў стасункаў з Расеяй, адрыў яе ад магчымага ўзмацнення ўплыву Масквы.
Гэта ўсё разглядаецца менавіта так, таму не ведаю як там наконт кароткачасовага паляпшэння, калі раптам Аляксандр Лукашэнка захоча пагуляць у глабальную дэмакратыю, то, можа быць, яно і будзе, але скончыцца яно вельмі хутка і дрэнна. Таму генеральная лінія вельмі простая - адарваць, разарваць і знішчыць дзяржаўнасць. Я думаю, што фінансаваць другі праект ўзорна-паказальнага выставачнага славянскай дзяржавы, як спрабавала зрабіць з Украінай тая ж, дарэчы, адміністрацыя ў 2014 г., не стануць па прычыне відавочнай правальнасці такога роду праекта. Таму будуць проста разрываць і падпарадкоўваць без усялякіх гульняў у нейкі ўзорнае ліберальнае дзяржава.
- Які стратэгіі будуць прытрымлівацца ЗША ў адносінах да беларускай апазіцыі? На каго будзе зроблена стаўка?
- Цяпер у амерыканскай адміністрацыі ў цэлым і ў іх падначаленых з Еўракамісіі ёсць сур'ёзныя прэтэнзіі да ліберальнай апазіцыі на постсавецкай прасторы, таму што нічога істотнага зрабіць яны не змаглі. Зараз відавочна будзе нейкі перагляд тактыкі. На гэтую справу будуць выдзелены вялікія грошы. У ЗША наогул ёсць такая ілюзія, што, калі вылучыць вельмі шмат грошай, то ўсё атрымаецца.
У любым выпадку ціск будзе ўзрастаць. Цяпер пакуль адзінае, што можна сказаць, што справа тут нават не ў расколе апазыцыі (гэта следства), а справа проста ў глабальным расчараванні начальства ў той ліберальнай апазіцыі, якая на постсавецкай прасторы ёсць на сённяшні дзень.
А што далей яны будуць рабіць - паглядзім. Цяпер пакуль бачна, што па постсавецкай прасторы планы яшчэ толькі вярстаюцца.
- У выпадку, калі вясной у Беларусі адновяцца пратэстныя акцыі, то які будзе рэакцыя ЗША?
- Пытанне, як іх падтрымаюць ЗША - чыста рытарычна ( «мы з вамі» і гэтак далей) ці ж гэта будзе нейкая тэхнічная вялікая дапамогу ў каардынацыі. Узровень падтрымкі вельмі моцна залежыць ад таго, якія планы пабудуюць у Белым доме, як яны сабе бачаць гэта ўсё справа. На сённяшні дзень там ёсць пэўнага роду разгубленасць, якая звязаная з тым, што ніякіх мэтаў ўсе гэтыя акцыі ні ў Беларусі, ні дзесьці яшчэ не дасягнулі, і ў гэтым сэнсе зразумела, што тактыка будзе пераглядацца. Калі людзі выйдуць, то вядома падтрымаюць, як жа яшчэ. Многія прадстаўнікі Дзярждэпартамэнту скажуць свае правільныя словы, а вось рэальны пытанне падтрымкі будзе вырашацца ў залежнасці ад таго, якая тактыка будзе прынятая.
- Нядаўна ў Сочы адбыліся перамовы прэзідэнта Расеі Уладзіміра Пуціна і прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі, дзе лідэры краін абмеркавалі ўмацаванне ваеннага супрацоўніцтва, вярнуліся да тэмы "дарожных карт" паглыбленай інтэграцыі ў Саюзнай дзяржаве. Ці паўплывае гэта на палітыку ЗША?
- Палітыка ЗША і наогул Захаду ў дачыненні да Беларусі і любой іншай краіны ў асяроддзі Расіі зменіцца толькі ў тым выпадку, калі сапраўды стратэгія наша на постсавецкай прасторы зменіцца. На сённяшні дзень няма пакуль адчуванні, што стратэгія ўсур'ёз зменена.
У Расіі да гэтага ставяцца так, што гэта іх суверэнны выбар, і да таго часу сітуацыя будзе заставацца ранейшай. Усё зменіцца толькі ў той момант, калі будзе сказана, што гэта зона ўплыву Масквы. Не «мы вітаем суверэнны выбар Беларусі», а «гэта зона ўплыву Масквы». І вось у гэты момант усё зменіцца, а да гэтага часу будзе адбывацца тое ж самае. Як паказвае практыка (ўкраінская, напрыклад) у нейкі момант нешта можа зламацца, і ў нейкі момант у заходніх сілаў можа нешта атрымацца. Зноў прыедзе тая ж Нуланд на якую-небудзь плошчу, раздасць пячэнькі, а там ужо і грошы падаспеюць. Схема вядомая - калі пачынае слабець ўлада, нешта такое адбываецца. У гэтым сэнсе я б на месцы Аляксандра Лукашэнкі на лаўрах не спачываў. Ён ужо выдыхнуў і вырашыў, што выратаваны, а на самай справе ўсё гэта працягваецца, і ніякага выратавання ў шматвектарнасці няма. Пакуль Расея будзе працягваць падтрымліваць гэтую шматвектарнасць, ад яе будуць працягваць адколвацца краіны з яе бліжэйшага атачэння, нягледзячы ні на якія запэўніванні ў дружбе, свеце і ўсім іншым.
Гутарыла Марыя Мамзелькина