Новы законапраект аб асветніцкай дзейнасці будзе кантраляваць і абмяжоўваць ўсіх, хто хоча дзяліцца ведамі, - усё роўна, гэта рэцэпт таматавай пасты або апошнія адкрыцця ў квантавай фізіцы. Калі гэты законапраект будзе прыняты, то яго немагчыма будзе выконваць. А нават калі б і было рэальна, то патэнцыйныя парушэнні ўжо апісаны ў іншых законах.
Я выкладчык: раней я навучаў сацыялогіі прасунутых старшакласнікаў, а апошнія сем гадоў праводжу адукацыйныя праграмы для буйнога бізнесу ( «Сбер», Mail.ru Group, Tele2, «Яндэкс», Mars і гэтак далей). Я навучаю людзей крэатыўнасці, праектнага мыслення і ўсяму таму, што ставіцца да soft skills. Не так даўно я стаў заўважаць, што мае знаёмыя метадысты, звычайна спакойныя і разважлівыя, сталі ўсё часцей пісаць гнеўныя паведамленні аб будучых зменах у нашым заканадаўстве. Потым я наткнуўся на петыцыю, якая да таго часу набрала ўжо 100 000+ подпісаў - што дастаткова шмат для такога спецыфічнага напрамкі, як наша.
Каб разабрацца, што гэта за законапраект, які ўсіх так усхваляваў, я вырашыў вывучыць яго нулявыя чытання. Нулявыя чытання - гэта абмеркавання маючай адбыцца заканадаўчай ініцыятывы з грамадскія дзеячы і экспертамі да таго, як яе прымуць. Калі ў вас ёсць некалькі гадзін і вялікая колькасць нервовых клетак, якімі вы хочаце ахвяраваць, то вы можаце паглядзець іх па спасылцы. Я ж паспрабую вылучыць асноўныя праблемы, якія падымаліся ў абмеркаванні і з прычыны якіх гэты закон не павінен быў прайсці першыя чытання. Але, вядома ж, прайшоў.
Праблема № 1: нявызначанасць тэрміналогііЯк піша «Папера», сааўтары гэтага законапраекта да гэтага займаліся законам аб прызнанні фізічных асоб замежнымі агентамі. І жаданне абараніць радзіму выразна прагледжваецца ў тлумачальнай запісцы да іх новаму твору. Законатворцы асцерагаюцца «бескантрольнай рэалізацыі антырасейскімі сіламі пад выглядам асветніцкай дзейнасці шырокага круга прапагандысцкіх мерапрыемстваў».
Пад «асветніцкую дзейнасць» зараз падпадае любая дзейнасць, распаўсюджвала «веды, уменні, навыкі і каштоўнасныя ўстаноўкі». І тут мне ўжо становіцца крыху не па сабе, таму што я ўвесь час распавядаю пра праграмы Стэнфардскага універсітэта і паказваю справаздачы Сусветнага эканамічнага форуму, калі гаворка ідзе аб кампетэнцыі будучага. Дзе тая рыса, за якой гэта стане прапагандай, мне невядома.
Як гэты закон тычыцца асабіста вас? Калі вы плануеце распавядаць пра што-небудзь ці репост ўжо створаны кімсьці кантэнт у сацыяльных сетках, то наўпрост. Я, вядома, не юрыст, але ў бягучай фармулёўцы закон ўключае ў сябе любы распаўсюд інфармацыі. Калі вы будзеце размяшчаць у сацыяльнай сетцы ролік «10 спосабаў рассмяшыць ката», то прыйдзецца пазнаваць у яго аўтара, ўзгадніў Ці той яго ўтрыманне з адпаведнымі органамі.
Праблема № 2: надмернасцьНапрыклад, законапраект у актуальнай рэдакцыі забараняе распальванне варожасці і заявы пра перавагу якой бы там ні было расы. Але ж ужо ёсць 29-ы артыкул Канстытуцыі і частка 1 артыкула 282 Крымінальнага кодэкса, якія гэта рэгулююць. То бок усё гэта нельга было рабіць і раней. Навошта ствараць яшчэ адну сутнасць, не ясна. Магчыма, у будучыні нас чакаюць законы пра тое, што нельга красці наогул і па серадах у прыватнасці.
Маецца на ўвазе, што зараз будзе створаны закон, які стане удакладняцца ў наступным. Гэта значыць мяркуецца, што мы павінны пагадзіцца з тым, чаго яшчэ няма. Удакладнення абяцалі даць да другога чытання - іх перанеслі на люты.
Праблема № 3: невыканальнаяТрэцяя і самая галоўная праблема - невыканальныя. Цалкам немагчыма ўявіць сабе камісію, якая будзе кантраляваць увесь асветніцкі кантэнт, а па фармулёўках закона - практычна ўвесь існуючы кантэнт.
Напрыклад, у мяне ёсць канал у Telegram, прысвечаны нямецкай філасофіі. Я хачу размясціць у ім тэкст пра «пратэстанцкай этыкі і духу капіталізму» Макса Вебера. Паводле новага законапраекта я павінен буду нейкім чынам ўзгадніць гэта з урадам, якое, у сваю чаргу, павінна будзе неяк праверыць, ці не ці ўтрымліваюцца ў ім якія-небудзь гістарычныя недакладнасці адносна рэлігійных традыцый пратэстантаў.
Або калі я хачу напісаць пост пра Другую сусветную вайну, то цяпер мне трэба азірацца не толькі на федэральны закон «Аб увекавечанні Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.», Але і нейкім чынам выконваць дакладнасць выкладзеных мною думак.
Як справядліва адзначыў галоўрэд «N + 1» Ілля Ферапонтов на нулявых чытаннях гэтага закона, для вызначэння гістарычных недакладнасцяў павінен быць спіс гістарычна дакладных ведаў. Навука часта пераглядае сама сябе і рэдка мае адзіную пункт гледжання на ўсе падзеі.
Мне, як метадыст і выкладчыку, даводзіцца ўвесь час перарабляць і дапаўняць свае матэрыялы. Кожную сваю праграму я падладжвацца пад аўдыторыю: адзін і той жа семінар можа выглядаць па-рознаму для розных кліентаў. У гэтым я не самотны: любы настаўнік заўсёды дадае нешта па ходзе ўрока або лекцыі. Усё гэта немагчыма і не трэба кантраляваць.
Праблема № 4: выбіральнасцьКалі існуе закон, які немагчыма выконваць, гэта значыць, што ён становіцца інструментам уплыву. У вас непажаданы выкладчык у вышку? Давайце яго звольнім. Ён сышоў у незалежную структуру, напрыклад у Свабодны універсітэт, або стаў выкладваць лекцыі ў сацыяльных сетках? Усе, ён асветнік, зараз ёсць закон, які дапаможа яго кантраляваць.
А так як у гэтага закона ёсць выразны вектар у бок абароны Расіі ад замежнага ўмяшання, то становіцца зразумела, што гэта яшчэ адзін інструмент па працы з іншадумствам.
Атрымліваецца, што цяпер гэты законапраект не заахвочвае асветнікаў і ніяк не садзейнічае папулярызацыі навукі. Пра ўсё гэта журналісты і навукоўцы казалі на нулявых чытаннях гэтага закона. Супраць яго выступае прэзідэнт РАН Аляксандр Сяргееў, навукоўцы падпісваюць дэкларацыі, называючы закон абразлівым, больш за 170 000 чалавек пакінулі петыцыі супраць гэтай ініцыятывы. Але яна, вядома ж, паспяхова прайшла першыя чытання.
Цяпер чакаем другое чытанняў у лютым, і, магчыма, прыйдзецца выдаляць гэты артыкул да ўзгаднення - бо яна таксама асветніцкая.
Дзяржаўная дума бягучага склікання прыняла ўжо некалькі тысяч законаў. Пра нейкія з іх чулі усе- напрыклад, звязаныя з папраўкамі ў Канстытуцыю. Іншыя былі прынятыя ў цішыні, хоць яны напрамую ўплываюць на наша жыццё. Так, з 1 студзеня 2021 года ўводзіцца абавязковая маркіроўка тавараў лёгкай прамысловасці, так што не здзіўляйцеся росту коштаў на зімовыя курткі або вясновую абутак. Або з пачатку бягучага года Мінпрацы ў 4 разы скараціў спіс прафесій, якімі нельга займацца жанчынам (раней іх было 456, цяпер толькі 100). Жанчынам ужо можна працаваць боцманками, але ўсё яшчэ нельга драбіць гарачы пёк у вытворчасці гліназёму.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі VTimes.