Да лютага застаецца пара дзён, а значыць, лютаўскае ВНС ўсё бліжэй. Нагадаем, на днях мы давалі слова ягонае дэлегатам. Цяпер жа раскажам пра альтэрнатыву сходу. Пра «сход» мы ўжо згадвалі раней. Па словах распрацоўшчыкаў, гэта незалежная грамадзянская ініцыятыва, за якой не стаяць палітычныя сілы ці партыі. Коратка вытлумачальны яе сутнасць. Платформа створана для нацыянальнага дыялогу. На ролю дэлегатаў вылучаюцца звычайныя беларусы - «прадстаўнікі інтарэсаў народа», а ўсім астатнім прапануецца прагаласаваць за ўпадабаных кандыдатаў. Як сцвярджаецца на сайце ініцыятывы, за ўсё будзе абрана 328 дэлегатаў. Ад імя беларусаў яны агучаць праблемы ў грамадстве і будуць чакаць увагі ўладаў. З трыма з магчымых дэлегатаў мы пагаварылі пра палітыку. Расказваем, чаму яны апынуліся на «сход» і якім чынам бачаць размова з уладай.
Прусакоў Ілля, 32 гады. праграміст
Ілля збіраецца стаць дэлегатам на «сход» ад «Новай Баравой». Ён распавядае, што актыўна цікавіцца палітыкай пачаў напярэдадні выбараў 2020 года. І ўдакладняе: трыгерам сталі арышты магчымых кандыдатаў у прэзідэнты. А пасля гвалту, якое мужчына ўбачыў на вуліцы ў жніўні, ён дакладна вырашыў: трэба нешта рабіць.
- Мне не дае спакою думка, што ў краіне былі здзейсненыя такія злачынствы. У мяне з'явілася адчуванне несправядлівасці, быццам бы з мяне робяць дурня. Я стаў адсочваць усю палітычную сітуацыю ў Беларусі, а ў студзені ўбачыў ініцыятыву «Сход». Зразумеў, што можна будзе паспрабаваць сябе ў якасці дэлегата, - распавядае Ілля. - Я вельмі хачу, каб у нашай краіне аднавілася законнасць, і менавіта пра гэта збіраюся казаць. Нам прапануюць гвалт, а мы павінны прапанаваць нешта іншае. Але для гэтага трэба ўдзельнічаць ва ўсіх грамадзянскіх ініцыятывах - інакш у нас так і застанецца адзін варыянт.
Пытаем у Іллі, не спрабаваў ён стаць дэлегатам на Усебеларускім народным сходзе, дзе шанцаў убачыць ўлада значна больш. І вось што ён адказвае:
- Дэлегаты ВНС, на мой погляд, праходзяць жорсткі ідэалагічны фільтр. Я не думаю, што мне будзе рэальна туды патрапіць. Да таго ж ВНС - гэта не дыялог, а яго імітацыя. Што тычыцца «сходу», тут існуе падабенства рэальных выбараў, яны адкрытыя і ўкладваюцца ў рамкі заканадаўства. Нам патрэбна гарызантальная схема зносін, калі людзі чуюць адзін аднаго. А калі нават суседзі не знаёмыя паміж сабой, у краіне фарміруецца ідэальная сітуацыя для вырошчвання нявольнага грамадства.
Ілля дадае, што мэта яго ўдзелу ў палітычным дыялогу - стварыць на тэрыторыі «Новай Баравой» структуру грамадзянскай супольнасці. Далей - больш.
- Я б хацеў знайсці тут аднадумцаў. Хто ведае, можа, з маленькай ініцыятывы ўсе перарасце ў мясцовыя выбары дэпутатаў? Да таго ж я думаю, што рэальны шанец палепшыць сітуацыю ў краіне - гэта правесці ў мясцовую ўладу сваіх кандыдатаў. А цяпер у яе ліку знаходзяцца толькі ідэалагічна правільныя людзі, - дадае мужчына. - Мы бачым, што ў вышэйстаячых колах нічога не мяняецца. І таму ў нас застаецца адзіны варыянт - пачынаць рух знізу. Для пачатку гэта можа быць «Сход».
Тое, што простыя людзі пачалі цікавіцца палітыкай, Іллю зусім не здзіўляе. Ён адзначае, што з першага прэзідэнцкага тэрміну Аляксандра Лукашэнкі прайшло 26 гадоў: пакалення змяніліся, а з імі - і людзі.
- За гэты час мы ўбачылі, наколькі інакш жыве насельніцтва суседніх краін. Нарэшце, мы сталі больш зарабляць. У нас адукаваны народ - мы ўжо разумеем, што такое грамадзянская супольнасць і наколькі моцна палітыка ўплывае на наша жыццё. Гэта ўсведамленне доўгі час знаходзілася ў спячым стане. А ў гэтым годзе з-за няправільнай камунікацыі уладаў адбыўся зрух: узгадайце хаця б сітуацыю з коронавирусом. Затым мы ўбачылі перадвыбарчыя «пасадкі» і гвалт. Усё гэта прывяло да таго, што нават апалітычныя людзі зразумелі: пакінем усё як ёсць - будзе горш.
Праграміст адзначае: ён не можа прагназаваць, ці прыме хтосьці з уладаў ўдзел у «сход» і як імі будзе ўспрынятая гэтая спроба дыялогу. Акрамя гэтага, Ілля слушна турбуецца і за асабістую бяспеку.
- Пачнем з таго, што гэта абсалютна законная ініцыятыва, але здарыцца можа ўсякае. Калі на дэлегатаў будуць заводзіць крымінальныя справы, гэта толькі пакажа сутнасць нашай палітыкі. Я не думаю, што людзей гэта спыніць: рана ці позна ім прыйдзецца прапаноўваць нешта акрамя страху, - дадае Ілля. - На мой погляд, улада можа паступіць пісьменна і пайсці на дыялог. Але мне здаецца, гэта наўрад ці адбудзецца.
- Калі разглядаць апошні варыянт, атрымаецца, што людзі ў чарговы раз пагавораць аб праблемах толькі адзін з адным. А што далей?
- Хай так, але нават у гэтым выпадку з'яўляюцца магчымасці для новых заканадаўчых ініцыятыў. Напрыклад, калектыўна людзі могуць падаць прашэнне аб выключэнні артыкула 23.34 з Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях. Але для гэтага мы павінны мець зносіны і аб'ядноўвацца.
Дзмітрый Альховік, 36 гадоў. Быў звольнены з БМЗ
Дзмітрый жанаты, у яго двое дзяцей, ён жыве ў Жлобіне і ад гэтага горада збіраецца вылучацца на «Сход». Гаворка пра жыццё і праблемах Дзмітрый пачынае з звальнення. Яшчэ пару месяцаў таму ён працаваў аператарам у сталеплавільны цэху на БМЗ, затым падтрымаў страйк і апынуўся звольнены.
- 26 кастрычніка была абвешчаная агульнанацыянальная стачка, з 1 лістапада яе падтрымаў і я. Спачатку ўзяў тры дні за свой кошт, а затым пачаўся рух у бок забастоўкі. Я вырашыў, што на працу хадзіць не змагу: тое, што адбывалася на вуліцах, я ўспрымаў блізка да сэрца. Напісаў заяву аб далучэнні да стачцы і прынёс яго на працу, - распавядае Зміцер. - У панядзелак мне патэлефанавалі з аддзела кадраў. Сказалі, каб я прыехаў забраў працоўную. Аказалася, афіцыйна мяне звольнілі за прагул - адсутнічаў на працоўным месцы больш за тры гадзіны. Так з другога лістапада я апынуўся беспрацоўным.
Па словах мужчыны, пра палітыку ён ніколі ўсур'ёз не задумваўся. «Сачыў за падзеямі, як і ўсё". А мінулай вясной ўсё кардынальна змянілася.
- Тады пачалі адбывацца цікавыя падзеі - было відаць, што актыўнасць насельніцтва значна вышэй, чым у папярэднія гады. Успомніць хоць бы велізарныя чэргі людзей, якія хацелі паставіць свой подпіс за альтэрнатыўных кандыдатаў, - тлумачыць Зміцер. - Затым адбылося затрыманне Ціханоўскі і Бабарыка. Стала ясна, што ў гэтым годзе выбары будуць не такімі, як заўсёды. Спачатку я за ўсім гэтым проста назіраў. А пасля выбараў і гвалту на вуліцах зразумеў: заставацца ў баку мне цяжка.
Мужчына дадае, што яму было асабліва цяжка хадзіць на працу ў першыя пратэстныя дні ў жніўні. Вось як ён успамінае дзень галасаваньня:
- Тады я працаваў з дзевяці раніцы да дзевяці вечара. Спачатку паехаў прагаласаваць за Святлану Ціханоўскі, затым - на працу. А ўвечары пачалі адбывацца вядомыя падзеі. Інтэрнэту не было, мы так-сяк атрымлівалі інфармацыю, працаваць было вельмі цяжка. Я пачаў моцна перажываць. Мне стала ясна: у гэтай сітуацыі нешта трэба рабіць.
Ён распавядае, што 14 жніўня на заводзе адбылася сустрэча з кіраўніцтвам. Па словах мужчыны, было зразумела, што "ніхто ні на які дыялог ісці не збіраецца».
- Затым мяне звольнілі, а праз пару месяцаў я ўбачыў аб'яву аб пляцоўцы «Сход» і выбарах дэлегатаў. Ну, мне рызыкаваць няма чым - я вырашыў паспрабаваць заявіць аб праблемах, - усміхаецца мужчына. - Пра што я збіраюся казаць? Па-першае, аб прававым дэфолце. Да жніўня мы ўсё неяк жылі і не бачылі яго маштабу. А затым аказалася, што адсутнасць законнасці - гэта страшна. Па-другое, мяне, як і многіх, да гэтага часу хвалюе, чаму ў нас скралі голас і чаму на вуліцах адбывалася такое гвалт.
На думку Дзмітрыя, «Сход» - гэта альтэрнатыва ВНС. Зрэшты, прыняць удзел у сходзе, арганізаваным уладамі, ён ніколі не думаў. І тлумачыць чаму.
- Я не чуў, каб на УНС заклікалі вылучацца простых людзей: як туды абіраюцца дэлегаты, я не ведаю. Калі мой брат быў студэнтам, ён добра вучыўся ва ўніверсітэце і таму трапіў на ўсебеларускі сход. Звычайных беларусаў там адзінкі, а вось кіраўнікоў прадпрыемстваў і працаўнікоў выканкамаў - большасць, - лічыць Зміцер. - Мне ж важна, каб маё вылучэнне ніхто не абмяжоўваў, галасаванне адбывалася адкрыта, а я мог прымаць рэальны ўдзел у абмеркаванні.
Зміцер кажа, «калі ў краіне ўсё будзе добра», у яго наўрад ці з'явіцца жаданне ўдзельнічаць у палітычным жыцці. Але пакуль гэта не так.
- Мне здаецца, простыя беларусы, як я, вырашылі заявіць пра сябе па адной прычыне: на выбарах з'явіліся новыя кандыдаты. Яны так жа, як і мы, працавалі і займаліся сваімі звыклымі справамі. А потым вырашылі выйсці з зоны камфорту і сказалі: "До". Тая ж Ціханоўскі была звычайнай хатняй гаспадыняй і магла жыць далей сваім жыццём. Але мабыць, прыйшоў час нешта мяняць, - разважае мужчына.
Зміцер лічыць, што напружанне ў грамадстве не можа існаваць вельмі доўга - уладам прыйдзецца адказаць на пытанні беларусаў. «Сход», на яго думку, гэта чарговая спроба дастукацца да вярхоў.
- Сваім вылучэннем я хачу паказаць, што ёсць людзі, якія могуць гаварыць аб праблемах. Баюся я магчымых наступстваў? Вядома, так - я ж просты чалавек, - прызнаецца ён. - Але жыць у тым становішчы, у якім Беларусь знаходзіцца цяпер, ужо не хочацца. Варыянты такія: альбо ты з'яжджаеш з краіны, альбо нешта робіш. І мне здаецца, занадта многія людзі ўжо ахвяравалі сваім камфортам, каб я сумняваўся, што выбраць.
Малікаў Сяргей, 40 гадоў. Працуе ў сферы бізнесу
Сяргей пачынае свой аповяд з пералічэння фактаў: ён жанаты, мае траіх дзяцей, жыве ў Баранавічах. Дадае, што атрымаў дзве вышэйшыя адукацыі - медыцынскае і юрыдычнае. Палітыка ўвайшла ў яго спакойную жыццё ў траўні, калі ў Беларусі пачалася перадвыбарчая кампанія. Тады Сяргея зацікавіла кандыдатура Віктара Бабарыкі.
- Я ўбачыў, колькі разумных сур'ёзных людзей заявілі аб жаданні ўдзельнічаць у гонцы. У той момант у нас востра стаяла пытанне эканамічнага развіцця краіны. Я ацаніў словы Бабарыка і прыняў рашэнне: гэты чалавек зможа пабудаваць нам эканоміку, - кажа Сяргей. - Я проста задаў сабе пытанне: каму мяняць становішча рэчаў, калі не нам самім? І пачаў збіраць за яго подпісы. А пасля жнівеньскіх падзей стала зразумела: у краіне адсутнічае закон - нешта трэба рабіць.
Па словах Сяргея, «адсутнасць закона» стала для яго кропкай незвароту. На яго думку, з гэтай праблемы выцякаюць ўсе астатнія, у тым ліку і эканамічныя пытанні. У студзені мужчына ўбачыў інфармацыю аб ініцыятыве «Сход» - вырашыў, што пара заявіць аб праблемах на пляцоўцы.
- Тут ёсць магчымасць выбару: людзям прапануюць кандыдатуры, а яны самі прымаюць рашэнне, хто будзе прадстаўляць. У часе летняй выбарчай кампаніі я спрабаваў паўдзельнічаць у грамадскім дыялогу - але ніякай рэакцыі ад уладаў не ўбачыў. Спрабаваў стаць назіральнікам на выбарах - а мяне выгналі, - распавядае Сяргей. - У мяне ўсё яшчэ застаецца надзея, што пасля «сходу» маё жаданне вярнуцца да закона будзе пачута.
Сяргей прызнаецца: ілюзій наконт зваротнай сувязі ён не мае. І тут жа паўтарае словы сваіх папярэдніх калегаў па пляцоўцы: «Калі не спрабаваць, што тады зменіцца?»
- Я выдатна разумею, што рэакцыя можа быць нулявы. Але я ведаю, што непазбежна вырастуць новыя палітыкі, і звычайныя людзі павінны будаваць сувязі для нашай будучыні. Я не ведаю іншага варыянту, як данесці, што ў нас ёсць рэальныя праблемы з законам, - дадае ён. - Нават калі мы гаворым пра сілавіках, мы ўсё роўна будзем жыць з імі разам і гадаваць дзяцей. І чым хутчэй мы знойдзем агульныя падыходы, тым лепш будзе для ўсіх.
Мужчына дадае, што ён «чалавек сістэмы» і пасля «сходу» цалкам бачыць сябе на дзяржаўнай службе. Праўда, называе ўмова: «Калі краіна вернецца да законнасці».
- Я 15 гадоў прапрацаваў у медыцыне. Затым сышоў у бізнэс - усё ж такі на зарплаце медыка доўга не пратрымаешся. Думаю, у мяне ёсць вопыт для таго, каб папрацаваць на карысць краіны, - дзеліцца думкамі Сяргей. - Мне здаецца, простыя людзі пачалі прыходзіць да такога ж меркавання, як і я, пасля з'яўлення новых лідэраў. Прыйшло ўсведамленне: мінулая сістэма цалкам сябе зжыла - генераваць будучыню яна не можа. Вось у Баранавічах асноўная маса людзей жыве на 500 рублёў у месяц - пра што наогул можна весці размову? Натуральна, людзі проста захацелі большага.
А што пра «Сход» кажуць яго арганізатары і ўлада?
Самі арганізатары адзначаюць, што «Сход» - гэта незалежная грамадзянская ініцыятыва, за якой не стаяць ніякія палітычныя сілы.
- Праект з'яўляецца некамерцыйным і рэалізаваны на валанцёрскіх пачатках. Стваральнікі платформы на этапе яе запуску неаднаразова падкрэслівалі, што «Сход» адкрыты для людзей не толькі з любымі палітычнымі поглядамі, але і з любымі ідэямі. Многія кандыдаты, акрамя выражэння сваёй пазіцыі па самых актуальных пытаннях, якія звязаны з мінулымі выбарамі, ужываннем гвалту і палітвязнямі, прапаноўвалі самыя розныя ідэі па паляпшэнню жыцця беларусаў.
Сярод тых, хто адправіў заяўкі, ёсць вядомыя палітыкі і медыйныя асобы - Максім Богрецов, Уладзімір Мацкевіч, Андрэй Дзмітрыеў, Ігар Ляшчэня, Ілля Дабратвор, Валерый Астрынскі і іншыя. Аднак вялікую частку складаюць людзі, не звязаныя з палітыкай і медыя: рабочыя, настаўнікі, айцішнікі, лекары, ваенныя, бізнесмены, блогеры, пенсіянеры, студэнты, - кажуць стваральнікі платформы.
Дарэчы, на ідэю запуску «сходу» адрэагавала і ўлада. Два дні таму на нарадзе ва пытаннях удасканалення заканадаўства Аляксандр Лукашэнка выказаўся ў дачыненні да крытыкаў ВНС. Ён звярнуўся да апазіцыянераў, якія знаходзяцца за мяжой.
- Чаго вы «плявузгаете»? Вы абвясцілі байкот Усебеларускаму народнаму сходу. Далей - «альтэрнатыўны сход замежжа". Яны наогул адмовіліся прызнаваць гэта Усебеларускі народны сход - так званая апазіцыя і збеглыя. Чаго вы сёння рыдаеце? Вы яго не прызнаеце. Хто вас будзе абіраць на гэта Усебеларускі народны сход, хто вас туды будзе запрашаць? Абвясцілі альтэрнатыву - праводзіце ў гэтым «замежжа" гэты «сход», - сказаў Лукашэнка.
Чытайце таксама:
Ёсць цікавая гісторыя? Падзяліцеся ёю з намі. Пішыце нашай журналістцы наўпрост у Telegram па ніку @oshurkev.
Наш канал у Telegram. Далучайцеся!
Ёсць пра што рассказать? Пішыце ў наш Telegram-бот. Гэта ананімна і хутка