Рост пратэстных настрояў моладзі пачаўся не ўчора і з'яўляецца часткай агульнага нарастання грамадскага незадаволенасці, расчаравання ва ўладзе і гатоўнасці пратэставаць, якія назіраюцца на працягу апошніх двух-трох гадоў. За гэты час рэйтынгі ўладных інстытутаў страцілі ў сярэднім па 20 працэнтных пунктаў, узмацніўся песімізм з нагоды будучага, у тры разы вырасла гатоўнасць удзельнічаць у акцыях пратэсту. Усё гэта адбывалася на фоне нарастання праблем у эканоміцы, вычарпання крымскага кансенсусу і павышэння пенсіённага ўзросту.
Моладзь трапіла пад уплыў той жа змене настрояў, што і ўсе расійскае грамадства. Аднак тут змены адбываліся хутчэй, а расчараванне ва ўладзе аказалася мацней, чым у прадстаўнікоў старэйшых пакаленняў. І сёння людзі ва ўзросце 20-30 гадоў складаюць адну з найбольш крытычна настроеных у адносінах да ўлады сацыяльных груп. Расейцы, якія дасягнулі пенсіённага ўзросту, наадварот, шмат у чым засталіся ў ліку верных прыхільнікаў рэжыму. Чаму менавіта так?
Асаблівую ролю ў гэтым працэсе, як уяўляецца, згулялі інтэрнэт і сацыяльныя сеткі, якія сталі своеасаблівым каталізатарам росту крытычных настрояў у маладзёжным асяроддзі. Невыпадкова апісаныя змены грамадскага клімату супалі па часе са выбухным ростам ліку расійскіх карыстальнікаў YouTube і Instagram. Аўдыторыя гэтых платформаў, пераважна складаецца з маладых людзей, падвоілася з 2018 г. i сёння дасягае траціны насельніцтва краіны. Заўважым, што папулярныя відэаблогу і ютуб-каналы ўвайшлі ў наша жыццё як раз на працягу апошніх двух-трох гадоў. Для параўнання, аўдыторыя TikTok, палітызацыя якой адбываецца на нашых вачах, ахоплівае толькі некалькі адсоткаў насельніцтва. Паводле апытанняў, гэта таксама перш за ўсё людзі маладзейшы, але далёка не адны школьнікі, як прынята лічыць.
Дзякуючы росту соцсетей у расійскіх медыя адбылася якасная змена. Калі раней тэкст у інтэрнэце загадзя прайграваў тэлевізійнай малюнку, то сёння відэаблогу ў інтэрнэце могуць канкураваць з тэлебачаннем на роўных. І калі расійскія тэлеканалы па-ранейшаму вельмі жорстка кантралююцца ўладай, то ў інтэрнэце назіраецца росквіт свабоднай журналістыкі, разнастайнасць пунктаў гледжання, у тым ліку крытычных у адносінах да ўлады, нябачаныя ў нашай краіне з канца дзевяностых. У выніку парадак дня, якую фармуе расійскае тэлебачанне і расійскі інтэрнэт, адрозніваецца ўсё больш. А значыць, моладзь і людзі старэйшага ўзросту ўсё часцей карыстаюцца рознымі крыніцамі інфармацыі; ў іх розныя аўтарытэты, іх разуменне і ацэнкі таго, што адбываецца разыходзяцца ўсё далей.
Спачуванне супраць асуджэнняГэта выявілася спачатку ў дачыненні да блакаванням Telegram і крымінальных пераследам за репост ў соцсетях, якія расійская моладзь хутчэй асуджала, у той час як пажылыя расейцы бачылі ў гэтых забаронах праява клопату дзяржавы аб маралі, маральнасці і бяспекі сваіх грамадзян. Але асабліва ярка - у ацэнцы сілавога разгону пратэстаў 2019 года, якія праходзілі ў падтрымку незарэгістраваных кандыдатаў на выбары ў Масгардуму. Як паказвалі тады і апытанні грамадскай думкі, і фокус-групы, за тым, што адбываецца ў сталіцы ўважліва назіралі грамадзяне па ўсёй краіне. З шэрагам агаворак можна было сказаць, што ў сваёй ацэнцы пратэстаў меркаванне маладых людзей апынулася супрацьпастаўленае думку пажылых. Першыя сачылі за што разгортваюцца падзеямі ў інтэрнэце і часцей спачувалі пратэстантам, другія глядзелі тэлевізар і пераважна асуджалі тое, што адбываецца.
Маладыя ўдзельнікі фокус-груп тады казалі, што для іх разгон пратэстных акцый стаў пацвярджэннем таго, што ўлады "думаюць толькі пра сябе», «не пускаюць новых людзей ва ўладу», лічаць іх «другога гатунку», «сумленных выбараў няма», а « Канстытуцыя не працуе ». Многія прадстаўнікі старэйшых пакаленняў, наадварот, ужо тады ўхвалялі дзеянні сілавых службаў ці не бачылі ў іх нічога заганнага, лічачы пратэст праявай непаслушэнства і правакацыяй.
У 2020 годзе гэты пакаленьняў разлом выразна быў бачны ў дачыненні да ўсіх значным палітычным падзеям. Менавіта ў маладзёжным асяроддзі канцэнтравалася адмоўнае стаўленне да праўкі Канстытуцыі, «абнулення тэрмінаў» Уладзіміра Пуціна і да самой улады. Наадварот, якая захоўваецца падтрымка рэжыму сярод людзей старэйшых узростаў, іх дысцыплінаванае удзел у канстытуцыйным галасаванні забяспечылі ўлады патрэбны вынік. Маладыя расейцы - у параўнанні з пажылымі - у мінулым годзе былі значна больш спагадліва настроены да пратэстоўцаў у Хабараўску і ў Беларусі; яны не толькі падтрымлівалі Аляксея Навальнага (хоць і далёка не ўсе), але і былі гатовыя паверыць у тое, што за яго атручваннем стаяць расейскія ўлады.
Больш за тое, упершыню за доўгі час маладыя расіяне аказаліся найбольш пратэстна наладжанай групай; у маі мінулага года да 40% маладых людзей казалі пра гатоўнасць прыняць удзел у пратэстных акцыях (пры агульным паказчыку 28%). Да канца года гэтая гатоўнасць некалькі аслабла, але не знікла. І ўжо ў студзені менавіта маладыя людзі 20-30 гадоў сталі галоўнай рухаючай сілай новай пратэстнай хвалі.
«Яшчэ крыху - і мы страцім нашу моладзь»У гэтым нязгодзе маладых людзей з палітыкай уладаў, ва ўсё большай разыходжанні поглядаў маладога і старэйшага пакалення хтосьці бачыць крыніца палітычных змен: па меры змены пакаленняў аўтаматычна зменіцца і рэжым. Аднак у вялікай колькасці расіян, перш за ўсё старэйшага ўзросту, іншасць моладзі выклікае абурэнне, дыскамфорт, раздражненне і страх, якія сілкуюць жаданне даць моладзеваму пратэсту рашучы адпор. І здаецца, што справа не толькі ў гатоўнасці расійскіх элітаў ўтрымліваць сваю ўладу, але і ў тым, наколькі востра старэйшае пакаленне перажывае сёння апісаны пакаленьняў канфлікт.
Прыкладаў таму маса, успомніць хоць бы толькі што прагучалі словы патрыярха Кірыла.
«Літаральна ўпадаюць у вар'яцтва»Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі Кірыл:
- Сёння мае месца так званы крызіс маладога пакалення. Нярэдка моладзь наша літаральна ўпадае ў вар'яцтва, губляючы ўсякія жыццёвыя арыенціры. [У душы дзіцяці] павінны фарміравацца правільныя думкі, правільныя перакананні, якія маглі б даць годны адпор ўсякіх разбуральным уплывам.
За апошнія пару гадоў аўтару шматкроць даводзілася чуць падобныя фразы ад удзельнікаў фокус-груп з прадстаўнікамі старэйшага пакалення. Звычайныя бацькі на фокус-групах і расійскія дзяржаўныя мужы ў сваіх выступах ўсё часцей гавораць пра сваіх дзяцей і моладзі наогул: «Яны не такія, як мы». Варта расшыфроўка: нявыхаванасць, меркантыльныя, бездухоўнасць, непатрыятычна, наіўныя, а таму ласыя на прапаганду варожага Захаду, не разумеюць жыцця, яшчэ не пасталелі.
За гэтымі скаргамі звычайна гучаць словы: «Яшчэ крыху - і мы страцім нашу моладзь», - а значыць, як мага хутчэй яе варта вярнуць на шлях ісціны, перавучыць, перавыхаваць. Рашэнне часта бачыцца ў развіцці патрыятычнага выхавання, ідэалагічнай напампоўцы, вяртанні ў школы ўрокаў палітінфармацыі, працоўных атрадаў. Апытанні паказваюць, наколькі часта «бацькі» і «дзяды» гатовыя падтрымаць рознага роду забароны - ад цэнзуры ў інтэрнэце да блакавання сацыяльных сетак; пра гэта ж, дарэчы, толькі што разважаў Дзмітрый Мядзведзеў.
«У нас ёсць магчымасць паўплываць на сацыяльныя сеткі»Дзмітрый Мядзведзеў, намеснік старшыні Савета бяспекі Расіі:
- Калі сацыяльныя сеткі паводзяць сябе недружалюбным чынам, калі яны не хочуць публікаваць расійскую інфармацыю, калі яны займаюць нейкую відавочна недружалюбную пазіцыю ў дачыненні да краіны, то ў нас ёсць магчымасць паўплываць на іх.
Пацікавіцца меркаваннем маладых людзей часта проста не прыходзіць у галаву.
Жорсткія затрымання на студзеньскіх мітынгах, большасць удзельнікаў якіх складалі маладыя людзі, можна лічыць квінтэсенцыяй апісанага адносіны ўлады да моладзі (а заадно і да ўсіх тых, хто выйшаў на вуліцу разам з ёю). Важна, што такі падыход заўсёды знойдзе падтрымку значнай колькасці расійскіх грамадзян, і перш за ўсё людзей старэйшага пакалення. Менавіта яны складаюць сёння сацыяльную базу не толькі цяперашняга рэжыму, але і разгортваецца палітычнай рэакцыі. У канчатковым выніку змена пакаленняў, вядома ж, адбудзецца. Але яна, мяркуючы па ўсім, не будзе ні хуткай, ні бесканфліктнай.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі VTimes.