Кіраўнік МИДa Арменіі Ара Айвазян распавёў у інтэрв'ю
аб развіцці расійска-армянскіх адносін, пазіцыі Ерэвана па статусе Карабаха, а таксама пра тое, ці гатовая Арменія да перамоваў з Азербайджанам.
Як адзначае агенцтва, інтэрв'ю з міністрам было запытана яшчэ ў студзені, да выліўся ўнутрыпалітычнага канфлікту ў Арменіі. Адказы на пытанні РІА Навіны паступілі ў пятніцу.
- Якім Ерэван бачыць у далейшым статус Карабаха, і ў рамках якога перамоўнага фармату ён павінен вызначацца: Расея-Арменія-Азербайджан ці ўсё ж з удзелам сустаршыняў Менскай групы АБСЕ? Разглядае ці Ерэван варыянт прызнання Карабаха як незалежнай дзяржавы у межах, заяўленых у пагадненні ад 9 лiстапада?
- Прадметам трохбаковага заявы ад 9 лiстапада з'яўляецца спыненне агню і ўсіх ваенных дзеянняў у зоне нагорна-карабахскага канфлікту, а таксама размяшчэнне ў Арцах расійскіх міратворцаў. Гэтую заяву па сутнасці акрэслівае наяўнае на момант яго прыняцця становішча спраў з разуменнем таго, што пытанне канчатковага палітычнага ўрэгулявання нагорна-карабахскага канфлікту не дазволены. Зыходзім з таго, што выключна шляхам перамоў можна выйсці на рашэнне, якое будзе ўлічваць правы ўсіх і прынясе мір і стабільнасць на Паўднёвы Каўказ. І ў аснове такога ўрэгулявання павінна ў першую чаргу ляжаць вызначэнне статусу Арцаха.
Сутнасцю нагорна-карабахскага канфлікту з'яўляецца пытанне права народа Арцаха на самавызначэнне. Гэта права не можа быць задушана або замарожана з дапамогай сілы. Арменія выступала і будзе ў далейшым выступаць з пазіцый прызнання правоў народа Арцаха на самавызначэнне і бяспеку. Ні пры якім статусе і ні пры якіх умовах Арцах не можа знаходзіцца пад юрысдыкцыяй Азербайджана. Апошняя агрэсія яшчэ раз пацвердзіла, што Арцах ў складзе Азербайджана будзе значыць Арцах без армян.
Мы ўсе памятаем этнічныя чысткі, арганізаваныя ў канцы 1980-х і пачатку 1990-х гадоў у буйных гарадах Азербайджана, якія не мелі непасрэднай сувязі з Нагорным Карабаху. 27 лютага споўніцца роўна 33-і гадавіна трагічных падзей разні армянскага насельніцтва горада Сумгаіт, дасканалай пры ўдзеле ўладаў Азербайджана.
Падзеі ў Сумгаіце і якія рушылі пагромы ў Баку, якія праходзілі пад лозунгам «Слава героям Сумгаіта», а таксама ваенныя злачынствы і масавыя зверствы, учыненыя падчас 44-дзённай вайны азербайджанскай арміяй на акупаваных тэрыторыях Арцаха, у прыватнасці, у Гадрутском раёне, яскрава пацвярджаюць , што толькі рэалізацыя права на самавызначэнне здольная забяспечыць жыццё і бяспеку армянскага насельніцтва на сваёй гістарычнай радзіме.
Адносна фармату ўрэгулявання мы неаднаразова заяўлялі, што сустаршынства Мінскай групы АБСЕ - гэта адзіны фармат, які мае міжнародны мандат, у рамках якога павінна быць дасягнута канчатковае палітычнае рашэньне канфлікту. У сувязі з гэтым наша пазіцыя нязменная - ключавая е пытанні мірнага ўрэгулявання на сённяшні дзень не вырашаны. Гэта цалкам супадае з меркаваннем краін-сустаршыняў Менскай групы АБСЕ, якое было выразна пазначана таксама і ў заяве ад 3 сьнежня 2020 года.
Агрэсія супраць Арцаха, выкарыстанне сілы як метаду рашэння канфлікту - гэта выклік усёй сусветнай супольнасці, а таксама падрыў пасрэдніцкіх намаганняў і аўтарытэту сустаршыняў - пастаянных членаў Савета бяспекі ААН. Мы шчыра спадзяёмся, што сустаршыні на практыцы пацвердзяць свой мандат і эфектыўна узначаляць мірны працэс.
Што да прызнання Арцаха як незалежнай дзяржавы з боку Арменіі, то Ерэван застаецца прыхільнай перамоўнага працэсу. На сённяшні дзень у нашым парадку стаіць менавіта пытанне аднаўлення працэсу мірнага ўрэгулявання, у выніку якога будзе магчыма забяспечыць выхад на доўгатэрміновую бяспека і стабільнасць у нашым рэгіёне.
- Ці магчымая ваша сустрэча з кіраўніком МЗС Азербайджана? Ці вядуцца перамовы аб арганізацыі сустрэчы лідэраў дзвюх краін?
- Мы ніколі не адмаўляемся ад сустрэч. Аднак, любая сустрэча, калі яна не арганізуецца толькі з мэтай канстатацыі яе правядзення, павінна адпавядаць нейкім крытэрам. У першую чаргу, гаворка ідзе аб стварэнні адпаведнай атмасферы, аб фарміраванні канкрэтнай позвы, і, што не менш важна, яна павінна праходзіць пры наяўнасці дамоваздольнасці ў іншага боку.
- Якія працы вядуцца з расейскімі міратворцамі, Міжнародным камітэтам Чырвонага Крыжа і ўладамі Азербайджана па пошуку без вестак зніклых і перадачы целаў загінулых? Калі, па вашых прагнозах, можа завяршыцца працэс абмену ваеннапалоннымі, ці ёсць дакладныя звесткі аб колькасці палонных з двух бакоў?
- Абмен ваеннапалоннымі, закладнікамі і іншымі ўтрымлівайце асобамі прадугледжаны трохбаковым заявай ад 9 лiстапада 2020 года. У гэтым напрамку на нацыянальным узроўні вядзецца скаардынаваная міжведамасная праца. Арменія выканала свае абавязацельствы па перадачы ваеннапалонных па прынцыпе «усіх на ўсіх». У проціпастаўленне гэтаму Азербайджан стварае штучныя і неабгрунтаваныя перашкоды для неадкладнага вяртання армянскіх ваеннапалонных і ўтрыманы грамадзянскіх асоб.
Азербайджанскі бок маніпулюе спісам армянскіх палонных і адмаўляецца прызнаваць факт ўтрымання ў палоне армянскіх вайскоўцаў і грамадзянскіх асоб. Больш за тое, афіцыйны Баку супраць некаторых ваеннапалонных фабрыкуе крымінальныя справы па выдуманых абвінавачаньняў.
Падобныя паводзіны Азербайджана не толькі супярэчыць нормам міжнароднага гуманітарнага права, але таксама з'яўляецца непасрэдным парушэннем становішча трохбаковага заявы, тым самым ставячы пад пытанне рэалізацыю яе палажэнняў ў цэлым.
Больш хуткае і бяспечнае вяртанне ўсіх ваеннапалонных з'яўляецца прыярытэтам. У дадзеным пытанні мы высока цэнім намаганні Расійскай Федэрацыі як адказнага і бесстаронняга пасярэдніка ў пытанні паўнавартаснага выканання дамоўленасці аб вяртанні ваеннапалонных.
Дзякуючы сумесным намаганням стала магчымым вяртанне на радзіму часткі армянскіх палонных. Далейшае зацягванне вырашэння дадзенага гуманітарнага пытання, вядома, не толькі пагаршае боль армянскага грамадства, але ўяўляе сабой прамы выклік як Расійскай Федэрацыі, у якасці гаранта выканання трохбаковага заявы ад 9 лістапада, так і міжнароднай супольнасці ў цэлым.
- Як Арменія ставіцца да таго, што ў сумесным цэнтры па кантролі над перамір'ем прысутнічаюць турэцкія ваенныя? Ці абмяркоўвалася пытанне ўключэння армянскага боку ў працу гэтага цэнтра?
- Негатыўная ролю Анкары ў нагорна-карабахскага канфлікту, і асабліва ў апошняй агрэсіі, відавочная. Гэта, у першую чаргу, адносіцца да перакідання і актыўнага ўдзелу тэрарыстаў і баевікоў з падкантрольных Турцыі рэгіёнаў Блізкага Усходу, ваенна-тэхнічным садзейнічанні Азербайджану ў вайне супраць Арцаха, а таксама непрыкрытаму падрыву трох дамоўленасцей аб спыненні агню, якія папярэднічалі сумеснай заяве ад 9 лістапада.
Чакаем больш адраснай ўздзеяння міжнароднай супольнасці ў інтарэсах дасягнення таго, каб Турцыя перагледзела сваё адкрыта агрэсіўнае стаўленне да Арменіі і армянскага народа.
- Дапушчальная Ці для Ерэвана актыўная ўцягнутасць Турцыі ў перамоўны працэс па Карабаху?
- У перагаворным працэсе могуць удзельнічаць бакі канфлікту і міжнародныя пасярэднікі - сустаршыні Мінскай групы АБСЕ. Турцыя ж, якая непрыкрыта спансавала дзейнасць блізкаўсходніх тэрарыстаў у Арцах, а таксама задзейнічала свой ваенны персанал і баявыя беспілотнікі супраць мірнага насельніцтва Арцаха, ужо адкрыта паказала не толькі ступень сваёй ўцягнутасці ў канфлікт, але і яе дасканалую аддаленасць ад перагаворнага працэсу.
- Прэм'ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян раней заявіў, што ў сумеснай заяве ад 9 лiстапада ёсць «тонкасці, якія змяшчаюць праблематычныя пытанні», і вакол іх і «вакол усіх гэтых пытанняў вядзецца актыўная дыпламатычная праца». Ці азначае гэта, што Ерэван мае намер перагледзець некаторыя палажэнні заявы ад 9 лiстапада? Ці атрымоўваецца ўзгадніць праблемныя пытанні, у тым ліку па абмене палоннымі?
- Арменія строга прытрымліваецца прынцыпу выканання бакамі ўсіх палажэнняў заявы ад 9 лiстапада 2020 года. З мэтай абмеркавання пытанняў, звязаных з выкананнем умоў заявы, на нацыянальным узроўні былі сфармаваныя міжведамасныя камісіі. Якія ўзнікаюць на пэўных этапах пытанні абмяркоўваюцца ў рабочым парадку. Мы маем намер і ў далейшым прытрымлівацца дадзенага падыходу ў рэалізацыі трохбаковага заявы.
Аднак па шэрагу пытанняў мы назіраем відавочнае нежаданне азербайджанскага боку выконваць дамоўленасці, у наяўнасці адвольная інтэрпрэтацыя палажэнняў трохбаковага заявы, у тым ліку і па частцы палажэнні аб абмене ваеннапалонных і іншых ўтрыманы асоб.
- Ерэван неаднаразова заяўляў пра прысутнасць у зоне канфлікту замежных наймітаў, якія ваююць у складзе ВС Азербайджана. Ці застаецца праблема актуальнай пасля завяршэння ваенных дзеянняў? Ці можа Ерэван прад'явіць доказы прысутнасці ў Карабаху наймітаў з Сірыі, і ці захоўваецца ў сувязі з гэтым пагроза для рэгіёну?
- З мэтай ўключэння ў ваенныя дзеянні супраць Арцаха Азербайджанам і Турцыяй былі перакінутыя ў зону канфлікту замежныя баявікі-тэрарысты - гэта факт быў пацверджаны нашымі міжнароднымі партнёрамі і, у першую чаргу, краінамі-сустаршынямі Мінскай групы АБСЕ на самым высокім узроўні.
На тэрыторыі Арцаха былі затрыманыя замежныя баявікі, якія далі прызнальныя паказанні. Крымінальныя справы перададзеныя ў адпаведныя судовыя інстанцыі.
Факт наяўнасці на баку Азербайджана замежных баевікоў прызнаны таксама побач аўтарытэтных міжнародных арганізацый. У заяве рабочай групы ААН па пытанні аб выкарыстанні наймітаў ад 11 лістапада 2020 года гаворыцца, што перакінутыя ў рэгіён найміты звязаны з ўзброенымі тэрарыстычнымі групоўкамі, датычнымі да здзяйснення ваенных злачынстваў і сур'ёзных парушэнняў правоў чалавека падчас сірыйскага канфлікту. У заяве адназначна адлюстравана ролю ў Турцыю перакідцы замежных наймітаў.
Усе замежныя найміты, перакінутыя Турцыяй і Азербайджанам у зону нагорна-карабахскага канфлікту, павінны быць неадкладна і цалкам выведзены з рэгіёну. Рашэнне кіраўніцтва Азербайджана ператварыць сваю краіну ў турэцкі сатэліт і ачаг тэрарызму з'яўляецца сур'ёзнай пагрозай не толькі для рэгіянальнай, але і для міжнароднай бяспекі.
- На якім узроўні цяпер знаходзяцца армяна-расійскія адносіны? Бачыце вы неабходнасць умацавання двухбаковых сувязяў?
- саюзніцкія характар армяна-расійскіх міждзяржаўных адносін ужо прадвызначае пастаянную, бесперапынную працу ў плане іх далейшага ўмацавання і адаптацыі да сучасных рэалій, абумоўленым як часам, так і развіцця, якія мы маем на рэгіянальным і глабальным узроўнях. Мы маем намер гэтую працу праводзіць ва ўзгодненым ключы, зыходзячы з неабходнасці забеспячэння карэнных інтарэсаў народаў нашых краін. Натуральна, трывалай падставай для гэтай працы заўсёды з'яўлялася і будзе з'яўляцца дружба народаў нашых краiн.
Відавочна, што адпаведнае развіццё ў армяна-расійскіх адносінах будзе закранаць не толькі адну асобна ўзятую сферу ўзаемадзеяння, але і іншыя вобласці, якія цалкам ўцягнутыя ў парадак нашага саюзніцкага супрацоўніцтва.
Гэтую працу мы маем намер праводзіць у рамках наяўных ў нас міждзяржаўных механізмаў узаемадзеяння. Гаворка ідзе і пра міжурадавай камісіі па эканамічным супрацоўніцтве, і аб міжпарламенцкім дыялогу ў рамках вялікай камісіі і адпаведных профільных камітэтаў, гэта таксама праца ў рамках ваенна-тэхнічнай камісіі і ў іншых фарматах. Натуральна, усё гэта будзе прасоўвацца пры актыўнай каардынуючай ролі знешнепалітычных ведамстваў нашых краін.
Хачу асабліва падкрэсліць важнасць інтэнсіўнага дыялога, які мы вядзем і маюць намер нарошчваць на ўзроўні дыпламатычных службаў Арменіі і Расіі.