Ёсць у нашым горадзе асаблівае месца, якое ведае кожны астраханец, нават калі ніколі не быў усярэдзіне, хоць такіх людзей не шмат. Хтосьці трапляў у Астраханскую філармонію ў дзяцінстве на навагодні паказ, нехта прыходзіў сюды на выступ любімых артыстаў ўжо ў сталым узросце. Ёсць нямала праўдзівых меламанаў, якія намагаюцца не прапускаць ніводнага значнага канцэрта найстарэйшага установы культуры рэгіёну.
AST-NEWS.ru сочыць за творчай жыццём Астрахані, адзначаючы найбольш яркія падзеі і з'явы, знаёміць сваіх чытачоў з асобамі, якія фарміруюць культурную прастору і прасоўваюць мастацтва ва ўсіх яго праявах.
Нагодай для сустрэчы з дырэктарам Астраханскай дзяржаўнай філармоніі Валянцінай Уладзіміраўнай Чарняковай і мастацкім кіраўніком Наталляй Аляксандраўнай Доўгіх стаў маючы адбыцца канцэрт, прысвечаны памяці заўчасна сышла ў мінулым годзе выбітны джазавай спявачкі Ларысы Сазонавай. Але, натуральна, скарыстаўшыся момантам, што дырэктар і мастацкі кіраўнік знакавага установы культуры пагадзіліся пагаварыць з намі разам, мы вырашылі асвятліць дзейнасць Астраханскай філармоніі ўсебакова.
Валянціна Чарнякова:
- Я займаю свой пост ужо 11 гадоў - гэта тэрмін, калі можна падводзіць пэўныя вынікі. У жыцці Астраханскай філармоніі былі розныя перыяды. Так, у 1994 годзе тут здарыўся вялікі пажар: згарэла дах, быў разбураны канцэртная зала. На працягу трынаццаці гадоў будынак знаходзіўся не ў лепшым стане, і філармонія не магла весці паўнавартасную дзейнасць. За гэты доўгі час памяць аб гэтым месцы ў людзей, якія цікавяцца мастацтвам, паволі сціралася.
Філармонія не магла прымаць прыезджыя калектывы, канцэрты праходзілі толькі ў фае і арт-кафэ. Потым прайшла маштабная рэканструкцыя, у ходзе якой былі захаваны асноўныя параметры, пры гэтым дадаліся новыя памяшканні, якія адпавядаюць сучасным патрабаванням такога роду устаноў.
Самым сумным момантаў стала тое, што сцяжынка сюды, вобразна кажучы, зарасла травой. Таму, у 2007 годзе, калі будынак быў цалкам гатова, стала пытанне пра тое, як вярнуць астраханцаў увагу да філармоніі. І паказаць, што гэта не толькі храм мастацтва, дзе чалавек можа адчуваць сябе камфортна. Для гэтага неабходна было ўлічыць павевы новага стагоддзя і прыцягваць наступнае пакаленне гледачоў.
У пошуках кампрамісу, мы ўвялі свабодны дрэс-код пры наведванні канцэртных праграм. Гэта было адзіным момантам, дзе мы дазволілі сабе падбудавацца пад публіку. Імкнучыся да таго, каб нашы гледачы раслі ў духоўна-культурным ключы, мы стараемся стаяць на розныя ступені, фарміруючы высокі густ і знаёмячы іх з самымі лепшымі ўзорамі музычнага мастацтва.
Наталля Доўгіх:
- Я працую на гэтай пасадзе тры гады. Да гэтага выкладала ў кансерваторыі, працавала ў рэгіянальным міністэрстве культуры. У нас у філармоніі выдатная творчая каманда і ёсць мэта, пэўная планка, да якой мы імкнемся. Асноўная задача нашай дзейнасці - гэта нівеліраваць розніцу паміж музычным жыццём сталічных гарадоў і Астраханню, наколькі гэта магчыма. Мы імкнемся запрашаць вядомых музыкаў, некаторых з якіх Астраханская публіка ніколі не чула. У гэтага працэсу ёсць адваротны бок медаля - выступ выбітных артыстаў прыносіць задавальненне не толькі гледачам, але і ідзе на карысць нашым музыкам, выступоўцам з імі на адной сцэне. Падобнае ўзаемадзеянне з'яўляецца творчым стымулятарам для астраханскіх артыстаў.
На фота: Наталля Доўгіх і Валянціна Чарнякова
Валянціна Чарнякова:
- Захоўваючы слаўныя традыцыі Астраханскай філармоніі, мы працуем ва ўсіх ключавых напрамках. Нам удаецца сумяшчаць традыцыйны фармат філармоніі з элементамі сучасных павеваў.
Калі я заступіла на сваю пасаду, мне было ўсяго 30 гадоў, у мяне быў ужо досвед працы ў гэтай сферы. Пасля канчатак Інстытута культуры, я працавала ва ўпраўленні культуры Астрахані, спрабавала сябе сферы рэстаранна-гасцінічнага бізнесу і заўсёды была ў гушчы культурных падзей горада, арганізоўвала розныя мерапрыемствы. Па сваёй адукацыі я не музыкант і не змагла б, як гэта было прынята доўгі час, акрамя дырэктарскай пасады, прыняць на сябе яшчэ і мастацкае кіраўніцтва. Ва ўстановах культуры павінен быць кіраўнік і чалавек, які займаецца рэпертуарнай палітыкай.
Калі кіраўніцтва рэгіёну і профільнага ведамства даверылі мне гэты пост, я спытала, чаго вы чакаеце ад мяне. Тады мне адказалі, што ў маю задачу ўваходзіць тое, каб гэтае месца загаілася. Нягледзячы на пышную рэканструкцыю, за гады прастою публіка забылася сюды дарогу. А новае пакаленне гледачоў і зусім абыходзілі гэты будынак бокам.
Выконваючы дзяржаўную задачу - захоўваць і папулярызаваць сапраўднае мастацтва ў чыстым выглядзе, неабходна было прыцягваць сюды публіку. Не хацелася апускацца да таго, каб быць проста пракатнай пляцоўкай і прапагандаваць поп-культуру. Думаючы, як жа наладзіць узаемасувязь з публікай, я зразумела, што трэба пачынаць выхоўваць гледача з самых малых гадоў. Так у філармонію вярнуліся дзіцячыя абанементы, цікавыя праграмы для юнацтва. Мы сталі прыцягваць да нас моладзь і заваблівалі яе ўсімі даступнымі спосабамі. Маладыя людзі прыходзілі сюды на спецыялізаваныя мерапрыемствы, якія праходзілі тут сумесна з моладзевымі арганізацыямі горада: КВЗ, «Студэнцкая вясна» і іншыя.
Нам было важна зрабіць філармонію прыемным месцам сустрэч для моладзі. І, ужо пабываўшы ў сценах філармоніі, яны прывыкалі да абстаноўцы і сталі паціху прыходзіць на нашыя канцэрты.
Мы таксама адмовіліся ад правядзення тут разнастайных выстаў: футраў, камянёў, абутку і іншых тавараў. Так, сканцэнтраваўшыся на грамадскай і канцэртна-асветніцкай жыцця, справа зрушылася з мёртвай кропкі. За дзесяць гадоў падраслі тыя дзеці, якіх прыводзілі бацькі, зараз маладыя людзі самі прыходзяць на нашы канцэрты. У нас бываюць гледачы усіх узростаў, знаходзячы для сябе нешта сваё.
Падчас рэканструкцыі быў створаны драўляны столь у канцэртнай зале, гэта дазволіла стварыць узрушаючую акустыку. Працуючы з сучаснай публікай неабходны значны тэхнічны арсенал: высокатэхналагічны экран, якасныя мікрафоны. Усё гэта абсталяванне мы змаглі набыць дзякуючы дзяржпадтрымцы і спонсарскай дапамогі. Каб пісьменна подзвучить аркестры, трэба адмысловае дарагое абсталяванне. Дзякуючы такой магутнай тэхнічнай падтрымцы падчас эпідэміялагічных абмежаванняў мы праводзілі высакаякасныя онлайн-канцэрты.
Наталля Доўгіх:
- Мы працуем толькі з жывым гукам. Людзі да нас прыходзяць за сапраўднай музыкай. Нават калі ў нас на сцэне зводны аркестр, хор, салісты, чытальнікі - мы выкарыстоўваем толькі падгучка. Ніякіх варыянтаў з фанаграмамі мы не дазваляем.
Пастаянна знаходзімся ў пошуках новых формаў зносін з гледачамі. Нядаўна мы разам з кіраўніком эстрадна-джазавага аркестра Яўгенам Якушкиным прыдумалі праект «Танцавальныя вечары», дзе гучаць любімыя эстрадныя мелодыі старэйшага пакалення астраханцаў, пад якія яны могуць танцаваць. Такія музычныя традыцыі вельмі распаўсюджаны ў Еўропе, дзе ў спецыяльных танцзале людзі прыемна праводзяць час, у якіх гучыць толькі прафесійная жывая музыка. Гэта - своеасаблівы баль, адаптаваны да сучасных рэалій. Спачатку людзей прыходзіла мала, многія з асцярогай ставіліся да гэтай задумы, але потым спрацавала «сарафаннае радыё», і цяпер, мы не можам змясціць усіх жадаючых на нашы танцавальныя вечары.
Асаблівым гонарам з'яўляюцца нашы фестывалі і, перш за ўсё, міжнародны фестываль вакальнага мастацтва ім. Валерыі Барсавай і Марыі Максакавай, ідэя якога зарадзілася ў філарманічных музыкаў у 1987 годзе, пазней якая стала маштабным культурным з'явай.
У гэтым годзе мы традыцыйна плануем правесці фестываль сумесна з Астраханскім тэатрам оперы і балета. У сярэдзіне красавіка ў Астрахані ўпершыню прагучыць музыка амаль невядомага ў Расіі чэшскага кампазітара эпохі барока Яна Дисмаса Зялёнка: адбудзецца прэм'ернае выкананне «Імшы усіх Святых». Да нас таксама прыедзе выдатны музыкант сусветнага ўзроўню, знакаміты бас, саліст Вялікага тэатра Расіі Міхаіл Казакоў. Ён прызнаны адным з лепшых басоў Расіі і мае кантракты ў найбуйнейшых оперных тэатрах свету. На нашай сцэне ён будзе выступаць з Аркестрам рускіх народных інструментаў. Гэты канцэрт абяцае быць вялікай падзеяй.
Каб прыцягнуць гледача, мы павінны прапанаваць нешта арыгінальнае, цікавае і самабытнае. Мы стараемся рыхтаваць праграмы рознай стылістыкі. Для гэтага трэба пісьменна сфармаваць афішу, каб у прыхільнікаў класікі, народнай музыкі або джаза была магчымасць выбіраць блізкі яго густам жанр. Асаблівасцю нашага ўстановы культуры з'яўляецца тое, што кожны наш канцэрт унікальны. У лепшым выпадку ён можа паўтарыцца ў нас праз некалькі гадоў, пры ўмове, што ўдасца сабраць тыя ж творчыя сілы.
Валянціна Чарнякова:
- У Астраханскай філармоніі не толькі гучыць жывая музыка, галоўнае, што мы не пракатная пляцоўка. Цяпер прасочваецца такая тэндэнцыя, што гледачы перасталі актыўна купляць квіткі загадзя, як гэта было раней. З-за боязі адмены канцэртаў і вяртання грошай, як атрымалася ў мінулым годзе з-за ковидных абмежаванняў. Затое зараз за гадзіну да канцэрта мы назіраем у кас вялікія чэргі. Пры гэтым у нас яшчэ і вельмі вялікія зніжкі для пенсіянераў, студэнтаў, школьнікаў. Яны могуць набыць квіткі з пяцідзесяціпрацэнтную зніжкай.
Зараз мы з нецярпеннем чакаем вясны, каб запусціць наш выдатны праект «Музыка на вадзе», які пройдзе ўжо на абноўленым Лебядзіным возеры, пры ўмове, калі будзе знята забарона на правядзенне масавых мерапрыемстваў на адкрытым паветры. Тады астраханцаў і госці горада змогуць зноў бясплатна атрымліваць асалоду ад высокім майстэрствам артыстаў філармоніі. Такія ж выступы для гараджан праходзяць і ў скверы філармоніі. Мы актыўна папулярызуем творчасць нашых музыкантаў і артыстаў. Многія астраханцаў такім чынам пазнаюць, што ў нас у горадзе працуюць выдатныя калектывы.
Наталля Доўгіх:
- Напярэдадні ў нас адбылася канцэртная праграма, прысвечаная лацінаамерыканскаму джазу і бразільскі карнавалу. Я заўважыла, што ў зале было вельмі шмат моладзі. Мы імкнемся да таго, каб той узровень культурных даброт, што ёсць у сталічных гарадах, быў даступны астраханцаў. Калі да нас у мінулым годзе прыязджаў знакаміты скрыпач Граф Муржа, упершыню які выканаў у Астрахані 24 каприса Паганіні, квіткі на яго выступ былі раскуплены за некалькі дзён.
Гастролі - гэта вельмі дарагое мерапрыемства. Тэатры маюць вялікае перавага ў гэтым плане, так як у іх ёсць магчымасць трапіць у праект «Вялікія гастролі», які фінансуецца дзяржавай. У мінулым годзе рамкі гэтай праграмы некалькі пашырыліся, і мы адправілі заяўку ў Мінкульт РФ на ўдзел у ёй. Спадзяемся, што наша задумка выехаць на гастролі па гарадах Сібіры з Аркестрам рускіх народных інструментаў імя Махава і знакамітым квартэтам «Скіф» ажыццявіцца.
Валянціна Чарнякова:
- Мы рэгулярна ездзім з выступамі па нашым рэгіёне ў рамках праекта "Майстры мастацтваў - жыхарам вёскі». Некаторым нязручнасцю з'яўляецца, што ў філармоніі няма свайго вялікага аўтобуса. Але кіраўнікі некаторых раёнаў забяспечваюць нас транспартам, каб мы маглі перавозіць не толькі артыстаў, інструменты, касцюмы, але і ўсю неабходную апаратуру для правядзення канцэрта высокага ўзроўню.
Наталля Доўгіх:
- У бягучым месяцы наша афіша поўная пышнымі канцэртнымі праграмамі на ўсе густы: ад барочнай музыкі да савецкай эстрады. Адбудуцца канцэрты, прысвечаныя юбілеям выбітных кампазітараў Андрэя Пятрова і Астара Пьяццоллы. А Камерны аркестр прапануе новую праграму «Музыка Італіі».
13 лютага ў дзень нараджэння нашай любімай Ларысы Сазонавай ў філармоніі пройдзе абсалютна унікальны канцэрт, прысвечаны ёй. Калі ў чэрвені 2020 гады здарылася няшчасце - і Ларысы не стала, мы адразу падумалі пра тое, каб правесці мерапрыемства ў памяць пра яе. Думалі прымеркаваць яго да гадавіны яе сыходу, але нам не хацелася ператвараць гэта ў памінкі, так як Ларыса была жыццялюбівая і радасным чалавекам.
Нам захацелася зрабіць так, каб гэта ўхваліла яна сама. Таму мы вырашылі сабраць яе сяброў, вучняў, калег і зрабіць своеасаблівае музычнае прынашэньне ёй і яе вялікаму таленту. У нашых сэрцах і памяці Ларыса назаўжды застаецца жывы. Гледачы ў гэты вечар чакае шмат сюрпрызаў і адкрыццяў.
Нейкі час яна не працавала ў нас, але душою яна заўсёды была з Астраханскай філармоніяй. У 2018 годзе яна прыйшла да нас і сказала, што вельмі хоча спяваць з джазавым аркестрам, пакуль можа. Зараз гэта можна разглядаць як нейкае яе прадчуванне. Але за гэтыя два з паловай гады яна паспела паўдзельнічаць у некалькіх ўзрушаючых канцэртных праграмах, праспяваць рэпертуар, які не выконвала ніколі, падрыхтаваць шэраг бліскучых нумароў, ўражанні пра якія засталіся незабыўнымі.
У Ларысы быў дзіўны педагагічны дар, яна магла будаваць з дзецьмі і моладдзю адкрыты дыялог. Іх адносіны былі настолькі цёплымі, што некаторыя вучні станавіліся блізкімі сябрамі і называлі яе на «ты».
Валянціна Чарнякова:
- Я заўсёды вельмі ганарылася, што ў нас працавала спявачка такога высокага ўзроўню, чыё імя занесена ў Расійскую энцыклапедыю джаза. Пры яе бязмежнай таленце яна была сапраўдным патрыётам Астрахані. Яна зьяжджала на нейкі перыяд працаваць у Санкт-Пецярбург і Фінляндыю, пры гэтым заўсёды пазіцыянавала сябе, як Астраханская спявачка.
Я, як кіраўнік установы магу сказаць, што Ларыса, пры ўсёй яе прызнанне, высокі статус спявачкі, ні разу іх ня дэманстравала. У зносінах яна была простым і адкрытым чалавекам. Ніколі не адмаўлялася ад выступаў, якія іншыя лічылі ня прэстыжнымі. Ларыса заўсёды заставалася прафесіяналам, для якога служэнне мастацтву было галоўным. Гэта велізарная рэдкасць, калі артыст такога вялікага таленту можа заставацца ветлівым і добрым чалавекам.
Астраханская філармонія больш за восемдзесят гадоў фармуе ў астраханцаў высокі музычны густ, захоўвае найбагатую культуру рэгіёну і адкрывае новыя гарызонты. І наогул гэта месца, дзе прыемна бываць - там пануе асаблівая атмасфера творчасці, а пасля кожнага канцэрту ў душы застаецца адмысловая цеплыня - адчуванне моцнае, за якім стаіць толькі не заленавацца прыйсці сюды.
Кацярына Някрасава.