У лютым 2021 г. беларускае кіраўніцтва агучыла шэраг новых акцэнтаў у знешняй палітыцы. У ходзе Усебеларускага сходу кіраўнік МЗС Беларусі Уладзімір Макей за адмову ад замацаванага ў канстытуцыі імкнення да нейтралітэту. А па выніках прэзідэнтаў Расіі і Беларусі Уладзіміра Пуціна і Аляксандра Лукашэнкі бакі зноў вярнуліся да прапрацоўкі «дарожных карт» па паглыбленні інтэграцыі ў Саюзнай дзяржаве. У эксклюзіўным інтэрв'ю «Евразия.Эксперт» Старшыня Камітэта Савета Федэрацыі па міжнародных справах Канстанцін Касачоў прааналізаваў, як канстытуцыйная рэформа ў Беларусі і новы раунд інтэграцыйных перамоваў адаб'ецца на будучыні расійска-беларускіх адносін.
- Канстанцін Іосіфавіч, 11 лютага ў ходзе Усебеларускага народнага сходу кіраўнік МЗС Беларусі Уладзімір Макей паведаміў, што «замацаванае ў Канстытуцыі імкненне да нейтралітэту не адпавядае бягучай сітуацыі». Чым, на Ваш погляд, прадыктавана дадзеную заяву, і што яно азначае для Расеі?
- Я прымаў удзел ва Усебеларускім народным сходзе і, вядома ж, звярнуў увагу на гэтую заяву міністра. Яно было падтрымана і ў завяршальным выступе прэзідэнта Беларусі спадара Лукашэнкі, хоць, падкрэслю, гэта пакуль не прынятае рашэнне, а адна з ідэй, якая можа быць выкарыстана пры падрыхтоўцы новай рэдакцыі Канстытуцыі Беларусі. Тут яшчэ шмат чаго можа адбыцца на працягу прыкладна гады працы над гэтым новым праектам - рэферэндум мяркуецца арганізаваць у пачатку наступнага года. Так што я б хацеў удакладніць, што пакуль гэта ідэя, і яе ўвасабленне ў жыццё будзе ў канчатковым выніку залежаць ад волі грамадзян Беларусі.
Калі ж казаць па сутнасьці, то, называючы рэчы сваімі імёнамі, гэтая норма дзеючай Канстытуцыі Беларусі на самой справе ўжо даўно разышлася з рэальнай рэчаіснасцю. Беларусь з'яўляецца паўнапраўным і паўнавартасным удзельнікам Саюзнай дзяржавы, а ў рамках яго, зразумела, рэалізуюцца праграмы, якія не сумяшчальныя з нейтральным статусам якога б там ні было дзяржавы.
Па-другое, Беларусь з'яўляецца паўнавартасным і паўнапраўным членам Арганізацыі Дамовы аб калектыўнай бяспецы, а гэта абаронны саюз, ваенная арганізацыя, то ёсць таксама канструкцыя, якая дэ-факта супярэчыць заяўленым Беларуссю статусу нейтралітэту. Таму, на мой погляд, у гэтым сказе утрымліваецца ня столькі ідэя нейкім чынам перагледзець рэальную, цяпер існуючую палітыку Беларусі ў сферы бяспекі, не пра гэта ідзе гаворка. А гаворка пра тое, каб прывесці нормы беларускай Канстытуцыі ў адпаведнасць з рэальнасцю, з рэальнай палітыкай Беларусі ў сферы бяспекі. Гэтая палітыка сышла далей, і я ў гэтым не бачу нічога трывожнага, гэта цалкам нармальная дынаміка, развіццё асноў канстытуцыйнага ладу Беларусі ў названай мною сферы, і я, прызнаюся, пакуль не бачу ніякіх практычных наступстваў для рэалізацыі гэтай палітыкі. Яна ўжо цяпер цалкам выразна зарыентавана на Расею і на іншыя дзяржавы, якія з'яўляюцца саюзнікамі Беларусі па АДКБ і, думаю, так яно і будзе заставацца надалей, калі і калі гэтая норма знікне з дзеючай Канстытуцыі.
- У той жа час, прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка пацвердзіў захаванне курсу рэспублікі на шматвектарную палітыку. Як шматвектарная палітыка Беларусі ўспрымаецца ў Расеі, і які ўплыў аказвае на дынаміку двухбаковых адносінаў?
- Пачнем з таго, што Беларусь - суверэнная дзяржава, і Расія ніколі не ставіла пад сумнеў яе суверэнітэт. Беларусь мае права праводзіць тую замежную палітыку, якую яна лічыць для сябе патрэбным. Калі чапляцца да тэрміналогіі, то можна справакаваць праблемы там, дзе іх на самай справе няма. Расійскую знешнюю палітыку мы шматвектарнай не называем, але на самой справе гэты тэрмін выкарыстоўваецца ў шматлікіх расійскіх дактрынальныя дакументах, і дэ-факта наша палітыка таксама шматвектарная, мы яе развіваем і ў заходнім, усходнім, і ў паўднёвым кірунку, і гатовыя ісці ў гэтым нашым узаемадзеянні з навакольным светам гэтак далёка, наколькі да гэтага гатовы нашы партнёры.
Але для нас, вядома, заўсёды важна расстаўляць ў гэтым супрацоўніцтве прыярытэты, гэта значыць тут важней не вектара і ня напрамкі, а прыярытэты. Мы іх расстаўляем гранічна выразна, і адным з відавочных прыярытэтаў з'яўляецца выбудоўванне максімальна блізкіх саюзніцкіх адносін з Рэспублікай Беларусь. Да таго часу, пакуль такая ж нацэленасць будзе захоўвацца і ў знешняй палітыцы Беларусі, а прэзідэнт Беларусі на сваім галоўным выступе на Усебеларускім народным сходзе пазначыў Расію ў якасці галоўнага стратэгічнага партнёра, да таго часу, пакуль гэта будзе не толькі лозунгам, а канкрэтнай справай, я не бачу праблем з тым, як Беларусь пазначае сваю замежную палітыку і з тым, як яна выбудоўвае свае адносіны з трэцімі краінамі. Мы ведаем, што ў Беларусі ёсць стратэгічнае партнёрства з КНР, мы ведаем, што яна зацікаўлена ў развіцці адносін са сваімі заходнімі суседзямі, у тым ліку якія ўваходзяць у ЕЗ і НАТА. Паўтару яшчэ раз - да таго часу, пакуль гэта не будзе замінаць нашым адносінам, праекту рэалізацыі Саюзнай дзяржавы Расіі і Беларусі, усё гэта - сюжэты, якія павінны мець падпарадкаванае стаўленне да таго, што мы робім у рэаліях на практыцы.
- На Ваш погляд, актуальна Ці Беларусі ў новай рэдакцыі канстытуцыі зафіксаваць стаўку на актывізацыю інтэграцыйнага будаўніцтва ў Саюзнай дзяржаве і ЕАЭС?
- Яшчэ раз паўтару тэзіс, з якога пачынаў. Беларусь - гэта суверэнная дзяржава, і адзіны, хто мае права вызначаць змест Канстытуцыі Беларусі, гэта беларускі народ. Я думаю, што для нас у Расеі было б няправільна пачынаць навязваць якое-то уласнае бачанне Канстытуцыі Беларусі, што ў ёй павінна быць, а чаго не павінна. Мы павінны паважаць суверэнітэт Беларусі.
Я прызнаюся, што, вядома ж, нам з расейскага боку хацелася б значна больш высокіх тэмпаў у развіцці і Саюзнай дзяржавы, і нашай інтэграцыі ў рамках ЕАЭС, і ў рамках АДКБ, і ў рамках СНД, мы з расійскага боку да гэтага гатовыя.
Але калі мы пачнем дыктаваць наша бачанне інтэграцыі нашым партнёрам па інтэграцыі, мы будзем тым самым правакаваць дадатковыя праблемы, а не вырашаць ужо існуючыя. Мы гэтага ніколі не робім, мы ідзем наперад роўна тымі тэмпамі, якія прымальныя і цікавыя іншым удзельнікам інтэграцыі. У Саюзнай дзяржаве - гэта Беларусь, у ЕАЭС - гэта чатыры партнёра для Расіі, у АДКБ - пяць, у СНД іх дзесяць, але ў кожным выпадку мы гатовыя ўлічваць інтарэсы ў гэтай інтэграцыі тых, хто ў ёй удзельнічае. І тое, якім чынам нашы партнёры вызначаюць сваё стаўленне да гэтай інтэграцыі, замацоўваючы гэта ў сваіх нацыянальных канстытуцыях або ў нейкім сегменце заканадаўства, у дэкларацыях, якія прымаюцца нацыянальнымі парламентамі альбо ў палітычных праграмах партый, - усё гэта павінна быць суверэннай правам кожнай з краін -участниц інтэграцыі. Таму даваць нейкія рэкамендацыі беларускім партнёрам аб тым, што павінна ўвайсці ў іх канстытуцыю, а што не павінна, мы зусім дакладна не будзем, пры тым разуменні, што мы з расейскага боку гранічна выразна і вычарпальным чынам фіксуем сваю гатоўнасць да максімальна высокіх тэмпаў прасоўвання наперад інтэграцыйных працэсаў.
- Па якіх сцэнарах можа развівацца сітуацыя ў Беларусі і ў расейска-беларускіх адносінах у бліжэйшай будучыні? Якіх вынікаў варта чакаць ад перамоваў прэзідэнтаў Беларусі і Расіі?
- Тое, што гэтыя перамовы адбыліся, - прыкмета таго, што мы знаходзімся ў пастаянным дыялогу, і што дыялог гэты мае канкрэтны взаимозаинтересованный характар, як бы ні спрабавалі нам у гэтым дыялогу перашкаджаць. Таму сам факт сустрэчы я магу толькі вітаць. Па выніках гэтай сустрэчы і з таго, і з другога боку былі дадзеныя новыя дадатковыя даручэнні ў адрас Урадаў і Саветаў бяспекі, парламенцкіх структур (вядома, гэта не даручэння, а рэкамендацыі). І ўсё гэта кажа пра тое, што дыялог не дэкларатыўны, а канкрэтны і прагматычны, прыкладной, і ў мяне гэта выклікае задавальненне.
Адносіны нашы будуць рухацца паступальна, праект Саюзнай дзяржавы мы цалкам сапраўды не спісваем, а стараемся канкрэтызаваць. І зараз на завяршальнай стадыі знаходзіцца вельмі вялікая аналітычная праца па тым, каб вызначыцца са стратэгічным бачаннем перспектыў нашага сумеснага руху наперад.
Зразумела, што з моманту падпісання дагавора аб Саюзнай дзяржаве прайшло ўжо больш за чвэрць стагоддзя, і нейкія пазіцыі рэалізаваныя. А нейкія пазіцыі не рэалізаваны, таму што мы не дапрацоўваем, нейкія - таму што жыццё пайшла наперад і аказалася, што тая ці іншая дамоўленасць ужо не адпавядае альбо інтарэсам бакоў, альбо іх разумення таго, як мы павінны суіснаваць разам. Мы цалкам сапраўды зацікаўлены ў працягу праекта Саюзнай дзяржавы, гэты праект паспяховы і што ён мае вялікае перспектыўны будучыню. Так, спачатку, вядома ж, эканоміка (і пра гэта ўвесь час кажа прэзідэнт Лукашэнка), я не бачу неабходнасці з гэтым спрачацца. З нашага боку ёсць гатоўнасць распаўсюджваць наша ўзаемадзеянне на магчыма большая колькасць новых сфер, але, калі пакуль беларускі бок да гэтага не гатовая, значыць, патрабуецца яшчэ дадатковы час, і яно абавязкова прыйдзе.
- Якія перспектывы прыняцця "дарожных карт" па паглыбленні інтэграцыі ў Саюзнай дзяржаве, і што яны могуць памяняць у расійска-беларускіх адносінах?
- Я ўстрымаюся ад таго, каб каментаваць канкрэтныя графікі працы над гэтымі дарожнымі картамі (усё ж такі гэта доля працы профільных міністэрстваў і ведамстваў, урадаў дзвюх краін, натуральна, Саюзнай камітэта). Мы, парламентарыі, заўсёды аказваем у гэтай працы магчымае садзейнічанне, калі патрабуецца ратыфікацыя, то мы рыхтуем іх у пераважна прыярытэтным рэжыме. У астатнім магу толькі пацвердзіць, што праца вядзецца вельмі сур'ёзная і вельмі актыўная і дыскусій вакол гэтай працы, нанасных і паверхневых, значна больш, чым захоўваюцца па сутнасці рознагалоссяў паміж падыходамі бакоў. Рознагалоссі захоўваюцца, але яны носяць рабочы характар і паслядоўна здымаюцца з парадку дня.
Гутарыла Марыя Мамзелькина