Паветраны таран - зброя апошняга шанцу; прыём паветранага бою, які зарадзіўся ў Расіі і шмат разоў ужыты нашымі лётчыкамі, якія апынуліся ў безвыходным становішчы.
Усе памятаюць Пятра Несцерава - рускага лётчыка, упершыню які пратараніў самалёт суперніка 8 верасня 1914 года. Але не кожны ведае, што праз 27 гадоў і чатыры дні - 12 верасня 1941 года Кацярына Іванаўна Зелянко стала першай і адзінай жанчынай, якая здзейсніла паветраны таран.
Кацярына Зелянко рана захварэла небам. Ужо да канца сямігодкі яна ведала, што будзе лётчыцы, і паслядоўна ішла да сваёй мары. Варонежскі аэраклуб, Арэнбургская ваенная авіяцыйная школа, дыплом з адзнакай. Аб Каці Зелянко казалі, што яна створана для неба.
Да Вялікай Айчыннай вайне Кацярына Іванаўна падышла з салідным баявым вопытам. Яна ўдзельнічала ў савецка-фінскай вайне і была на ёй адзінай жанчынай лётчыкам. Восем разоў вылятала яна на заданне, знішчыла артылерыйскую батарэю і склад боепрыпасаў, за што была ўзнагароджана ордэнам Чырвонага Сцяга. З траўня 1940 года Кацярына Зелянко служыла ў 135-м бамбавальных паліцу і ў вайну ўступіла на пасадзе намесніка камандзіра эскадрыллі.
У свой апошні баявы вылет Кацярына Зелянко адправілася 12 верасня 1941 гады ў раёне горада Ромны. Гэта быў яе трэці вылет за дзень, Су-2, на якім яна лётала, быў нязначна пашкоджаны, але ж трэба было тэрмінова ўдакладніць маштаб і кірунак магчымага прарыву нямецкіх танкаў, і адважная лётчыца зноў адправілася на заданне.
На зваротным шляху пара Су-2 была атакаваная сямёркай «мессеры». Самалёт вядучага пары - капітана Лебедзева быў адразу пашкоджаны і выйшаў з бою, а Кацярына Іванаўна разам са штурманам Мікалаем Павлыкой прыняла бой. Ёй удалося збіць аднаго з тых, хто нападаў гітлераўцаў, што для павольнага Су-2 - ужо подзвіг. Але і самалёт Зелянко таксама зачапіла. Штурман быў паранены і атрымаў загад неадкладна выскокваць з парашутам і прабірацца да сваіх з выведданымі, а сама Кацярына працягнула бой.
Далейшы лёс свайго камандзіра Павлык не ведаў, толькі пасля вайны ад мясцовых жыхароў з сяла Анастасьевка удалося высветліць, што Зелянко працягвала змагацца, пакуль не скончыліся патроны. Але гэта не спыніла адважную дзяўчыну, і яна пратараніла які трапіўся самалёт гітлераўцаў.
«Мессершмит» працягнуў яшчэ пару кіламетраў, перш чым ўпасці, а самалёт Кацярыны Іванаўны паваліўся адразу і загарэўся. Падаспелым сялянам удалося выцягнуць толькі абгарэлы труп гераіні. Лётчыцы пахавалі тут жа, а цудам ацалелыя дакументы, выяўленыя побач з самалётам, захавала вясковая настаўніца. Менавіта гэта дазволіла пасля ўсталяваць ход апошняга бою Кацярыны Зелянко.
Кацярына Іванаўна была пасмяротна ўзнагароджана ордэнам Леніна, аднак пасля вайны аднапалчане доўгі час дамагаліся прысваення адважнай дзяўчыне звання Героя Савецкага Саюза. Гэта ўдалося толькі ў 1990 годзе, калі адпаведны загад падпісаў Міхаіл Гарбачоў.
Імем гераіні былі названы вуліцы ў розных гарадах Савецкага Саюза, карабель, варонежскі авіяклубах і нават малая планета. На месцы гібелі гераіні, у Берестовке і ў Курску ўстаноўлены помнікі, а ў школе, дзе яна вучылася, створаны музей Кацярыны Зелянко.