У 2020 г. ЗША неаднаразова ўжывалі ў расійска-беларускіх межаў ракетная зброя. Так, у верасні стральбы з рэактыўнай сістэмы залпавага агню MLRS адбыліся ў рамках вучэнняў у Эстоніі, а ў канцы лістапада навучальныя залпы былі дадзены з двух HIMARS, перакінутыя ў Румынію. Акрамя таго, пасля выхаду Вашынгтона з Дамовы РСМД для такіх установак сталі распрацоўвацца новыя ракеты, якія пашыраюць дыяпазон іх атакавалых магчымасцяў. Як Беларусь і Расея могуць процідзейнічаць амерыканскім РСЗА, чытайце ў працягу ад галоўнага спецыяліста Цэнтра геапалітычных даследаванняў Балтыйскага рэгіёна Інстытута геапалітычных і рэгіянальных даследаванняў Балтыйскага федэральнага ўніверсітэта ім. І.Канта Юрыя Зверава.
Рост колькасці амерыканскіх РСЗА ў Еўропе
Пасля заканчэння «халоднай вайны» ЗША істотна скарацілі свае войскі ў Еўропе. Кранула гэта і артылерыі, у тым ліку і шматствольныя. У выніку да 2006 г. у ЗША ў Еўропе засталася толькі адна частка, ўзброеная РСЗА MLRS - 1-й дывізіён 94-га палка палявой артылерыі (1-94 FA) у Баумхольдере (Германія) з 18 пускавымі ўстаноўкамі. Але ў траўні 2008 г. і ён быў расфармаваная, пасля чаго ў амерыканцаў у Еўропе наогул не засталося частак, узброеных РСЗА.Пасля пачатку ў 2014 годзе аперацыі Atlantic Resolve ( «Атлантычная рашучасць»), накіраванай на «стрымліванне» Расеі, ЗША пачалі перыядычна перакідваць РСЗА ў Еўропу на вучэнні. Гэтыя ўстаноўкі сталі з'яўляцца і ва Усходняй Еўропе. Так у чэрвені 2016 г. у Эстонію на ваенна-транспартных самалётах З-17 Globemaster III для ўдзелу ў вучэнні Saber Strike 16 былі ўпершыню перакінутыя дзве батарэі РСЗА M142 HIMARS 1-га дывізіёна 181 палка палявой артылерыі (1-181 FA) Нацыянальнай гвардыі штата Тэнэсі. А на польскае вучэнне з міжнародным удзелам Anakonda 2016 у тым жа месяцы прыбытку РСЗА M142 HIMARS 5-га дывізіёна 113-га палка палявой артылерыі (5-113 FA) Нацыянальнай гвардыі штата Паўночная Караліна.
З верасня 2016 г. ЗША пачалі збіраць на складах «Загадзя складаваных запасаў арміі ЗША 2» (APS-2 - Army Prepositioned Stocks 2) у Еўропе ўзбраенне і тэхніку адной бранятанкавай дывізіі. З адкрыццём у 2017 г. складоў у Дюльмене (Германія) ЗША пачалі размяшчаць там РСЗА для артылерыі гэтай дывізіі. Па наяўнай інфармацыі, усяго ЗША размясцілі на складах APS-2 у Еўропе тэхніку двух дывізіёнаў РСЗА M270A1 MLRS і двух дывізіёнаў РСЗА M142 HIMARS.
Затым 30 лістапада 2018 г. у Графенвёре (зямля Баварыя, Германія) была адроджана амерыканская 41-я брыгада палявой артылерыі (41st FAB), вядомая па мянушцы «Rail Gunners» ( «Чыгуначныя стрэлкі»). Раней яна была заснавана там жа ў Германіі 15 лiпеня 2005 г. У верасні 2019 г. у складзе брыгады быў афіцыйна створаны 1-й дывізіён 6-га палка палявой артылерыі (1-6 FA), узброены РСЗА M270A1 MLRS. 27 студзеня 2020 г. гэты дывізіён правёў баявую стральбу на палігоне Графенвёр - першую такую для ЗША ў Еўропе з 2006 г.
У верасні 2020 г. у складзе 41-й брыгады быў створаны другі дывізіён - 1-й дывізіён 77-га палка палявой артылерыі (1-77 FA), узброены як РСЗА M270A1 MLRS так і M142 HIMARS. У тым жа месяцы артылерысты батарэі Bravo 1-6 FA 41-й брыгады палявой артылерыі правялі першую баявую стральбу з РСЗА MLRS па-за сваёй пастаяннай базы ў Германіі - на Цэнтральным палігоне Сіл абароны Эстоніі Тапа, што знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад межаў з Расеяй (110 км ) (вучэнне Rail Gunner Rush). Пасольства Расіі ў ЗША ацаніла гэтыя вучэнні як правакацыйныя і вельмі небяспечныя для рэгіянальнай стабільнасці.
У лістападзе 2020 г. дзве РСЗА M142 HIMARS са складу 1-77 FA 41-й брыгады палявой артылерыі, перакінутыя на некалькі гадзін па паветры з авіябазы Рамштайн ў Германіі на ваенна-транспартных самалётах C-130 Hercules ў Румынію, правялі там на навучальным палігоне капу-Мідыя баявую стральбу па Чорным моры (вучэнне Rapid Falcon) - другую баявую стральбу 41-й брыгады за межамі Германіі. Адразу пасля стральбы ўстаноўкі і разлікі змяншэння назад у Нямеччыну. Па сцвярджэнні амерыканскага часопіса Forbes, гэтыя стральбы сталі «ракетным сюрпрызам для расейскіх войскаў у Крыме» (хоць ад месца стрэльбаў да Крыму каля 400 км, так што да яго адтуль не дастаць нават ракетай ATACMS, не кажучы ўжо пра GMLRS). Аднак, кажучы аб перспектыўных амерыканскіх ракетах з большай далёкасцю, Forbes піша, што «вайсковыя HIMARS, якія прылятаюць у Румынію і вылятаюць з яе, уяўляюць сур'ёзную і непрадказальную пагрозу для расійскіх войскаў у рэгіёне».
Гэтым вучэннем ЗША на практыцы прадэманстравалі новую тактыку, названую «Хуткае пранікненне HIMARS» (HIMARS Rapid Infiltrations (HIRAINs). Замест павольнага разгортвання па аўтадарогах або чыгунках ўстаноўкі могуць быць хутка разгорнутыя па паветры і з'явіцца практычна ўсюды, дзе ёсць падыходзячы аэрадром.
Працягваецца і перакідка ў Еўропу РСЗА MLRS з кантынентальнай частцы ЗША. Так у пачатку снежня 2020 г. упершыню пры ратацыях амерыканскіх бранятанкавых брыгадных баявых груп у Еўропе туды быў адначасова перакінуты для падтрымкі 1-й бранятанкавай брыгадны баявой групы 1-й кавалерыйскай дывізіі дывізіён РСЗА M270A1 MLRS (1-й дывізіён 142-га палка палявой артылерыі (1-142 FA) Нацыянальнай гвардыі штата Арканзас). Ён размясціўся на палігоне Драўскі-Паморскі ў Польшчы.
Наколькі вялікая ракетная пагроза?
Вяртанне амерыканскіх РСЗА, вядома, павялічвае баявыя магчымасці амерыканскай арміі ў Еўропе, у тым ліку і ў падпарадкаванні агню на вялікую далёкасць (да 300 км). Пад пагрозай аказваюцца, перш за ўсё, Калінінградская вобласць (у выпадку размяшчэння амерыканскіх РСЗА ў Польшчы і / або Літве), а таксама Санкт-Пецярбург, Ленінградская і Пскоўская вобласці (пры іх размяшчэнні ў Эстоніі і / або Латвіі). У выпадку з'яўлення амерыканскіх РСЗА на Украіне пад пагрозай апынецца і Крым.
Пагражаюць амерыканскія ракетныя комплексы і саюзнай Беларусі. Сярод патэнцыйных мішэняў - перш за ўсё, так званыя расійскія «зоны абмежаванні і воспрещения доступу і манеўру» (A2 / AD - Anti-Access / Area-Denial) у Калінінградскай вобласці, вакол Санкт-Пецярбурга і ў Крыме.
Аэрамабільнага РСЗА HIMARS і, у меншай ступені, MLRS ніколі не з'яўлялася сакрэтам, але адпрацоўка іх хуткай перакідання да месцаў стральбы і назад на практыцы павінна прымусіць расійскіх і беларускіх вайскоўцаў планіроўшчыкаў ўлічыць гэтую акалічнасць і распрацаваць неабходныя меры процідзеяння (што, напэўна, ужо робіцца).
Зараз РСЗА ў ЗША ў Еўропе адносна няшмат. Штатна адзін дывізіён MLRS / HIMARS налічвае 18 пускавых установак (тры батарэі па 6 ПУ). Гэта значыць, у 41-й брыгадзе палявой артылерыі, адзінай амерыканскай вайсковай часці ў Еўропе, узброенай РСЗА, верагодна, ёсць пяць батарэй РСЗА MLRS (30 ПУ) і як мінімум адна батарэя РСЗА HIMARS (6 ПУ). Яшчэ максімум тры батарэі РСЗА MLRS (18 ПУ) прывёз у Польшчу па ратацыі 1-142 FA.
Разам, верагодна, у ЗША цяпер маецца ў Еўропе 48 ПУ РСЗА MLRS і 6 ПУ РСЗА HIMARS, якія ў стане выпусціць у адным залпаў 582 высокадакладных кіраваных ракет GMLRS або 102 высокадакладных аператыўна-тактычных ракеты ATACMS. А бо боезапас разлічаны далёка не на адзін залп і ёсць магчымасць перакідання па моры і па паветры дадатковых пускавых установак і ракет з кантынентальнай частцы ЗША.
Чым можа адказаць Расія
Расія нават пасля скарачэння Узброеных сіл значна пераўзыходзіць ЗША па колькасці РСЗА (больш за 862 [1] супраць 640) [2]. З іх 550 адзінак прыпадае на РСЗА «Град» з максімальнай далёкасцю стральбы 21 км (мадэрнізаванымі боепрыпасамі - да 40 км). Яшчэ 200 - гэта РСЗА «Ураган» з максімальнай далёкасцю стральбы 34 км. Гэта значыць па максімальнай далёкасці стральбы ракеты гэтых РСЗА саступаюць амерыканскім GMLRS РСЗА MLRS / HIMARS (84 км). Амерыканскія ракеты, да таго ж, з'яўляюцца кіраванымі, і, такім чынам, маюць больш высокую дакладнасць траплення.На ўзбраенні Расіі таксама складаюцца 100 дальнабойных буйнакаліберных 300-мм РСЗА «Смерч», якія могуць страляць на далёкасць 90 км (у тым ліку кіраванымі ракетнымі снарадамі). Паводле ацэнак экспертаў, па моцы залпу адзін «Смерч» роўны 20 устаноўкам «Град» (залп адной машыны накрывае плошчу 672 тыс. Квадратных метраў).
Абвешчана, што да канца 2027 г. РСЗА «Смерч» і «Ураган» у расейскіх Узброеных сілах будуць практычна цалкам замененыя на РСЗА буйнога калібра 9K515 «Тарнада-З», прынятую на ўзбраенне ў 2016 г.
РСЗА «Тарнада-З» выкарыстоўвае прынцыпова новыя 300-мм кіраваныя рэактыўныя снарады, здольныя паражаць мэты на далёкасці да 120 км, што больш, чым у амерыканскіх GMLRS. Пры гэтым да кожнага снарада можа быць даведзена індывідуальнае палётнай заданне.
Для гэтай РСЗА распрацоўваецца і новая сверхдальнобойная ракета, аб далёкасці якой пакуль не паведамляецца. Але раней распрацоўшчыкі абяцалі дацягнуць да 200 км (што зноў-такі больш, чым у стваранай у ЗША ER GMLRS). А РСЗА «Град» будуць у тыя ж тэрміны заменены на новую РСЗА 9К51М «Тарнада-Г» сярэдняга калібра з аўтаматызаванай сістэмай кіравання агнём, прынятую на ўзбраенне ў 2014 годзе
Лічыцца, што па баявой эфектыўнасці «Тарнада-Г» пераўзыходзіць «Град» у 2,5-3 разы. Для «Тарнада-Г» распрацаваны высокадакладныя ракеты, якія дазваляюць даць залп з адной пускавой устаноўкі адразу па некалькіх мэтам або засяродзіць агонь некалькіх РСЗА на адной. Адлучаюцца галаўныя часткі гэтых ракет, што падалі на стабілізуючым парашутах практычна строма, могуць паражаць мэты нават у хованках і за зваротнымі схіламі вышынь. Такія ж ракеты створаны і для «Тарнада-З».
У 2016 г. у Расіі была таксама прынятая на ўзбраенне новая РСЗА 9К512 «Ураган-1М». Гэта бикалиберная сістэма, якая можа выкарыстаць зменныя ТПК з рэактыўнымі снарадамі двух калібраў - альбо 220, альбо 300 мм. Максімальная далёкасць стральбы складае 120 км, у будучыні магчыма з'яўленне яшчэ больш дальнабойных ракет.
Процівагай аператыўна-тактычным ракетам ATACMS з'яўляюцца расійскія аператыўна-тактычныя комплексы (АТРК) «Іскандэр-М», пра якія я ўжо распавядаў на гэтым партале. Ракеты гэтых АТРК валодаюць большай далёкасцю, чым ATACMS (самы далёкі палёт падчас навучальных пускаў - 480 км, а максімальная заяўленая далёкасць - да 500 км супраць 300 км у амерыканскай ракеты). Яны могуць несці дзесяць розных тыпаў баявога аснашчэння - як звычайнага, так і ядзернага (ракеты ATACMS афіцыйна ядзернымі боегалоўкамі ня абсталёўваюцца).
Кругавое верагоднае адхіленне ракеты АТРК «Іскандэр-М» з карэляцыйнай ГСН па некаторых ацэнках складае 5-7 м, гэта значыць, яна дакладней амерыканскага канкурэнта пры больш цяжкай і магутнай БЧ. Ракета выраблена з выкарыстаннем «стэлс-тэхналогій» і інтэнсіўна манеўруе ў палёце, што робіць яе практычна несбиваемой мэтай для лепшых замежных сістэм ПРА.
Да таго ж, комплекс «Іскандэр-М» можа несці не толькі квазибаллистические, але і крылатыя ракеты з далёкасцю палёту да 500 км і кругавым верагодным адхіленнем ад мэты ў адзін метр. Па замежным дадзеных, Расея у 2019 г. мела на ўзбраенні 140 пускавых установак АТРК «Іскандэр-М» [3] (кожная можа несці альбо дзве квазибаллистические альбо дзве крылатыя ракеты).
Для контрбатарейной барацьбы з РСЗА MLRS / HIMARS Расея можа выкарыстаць ужо складаюцца на ўзбраенні радыёлакацыйныя станцыі артылерыйскай выведкі «Заапарк-1» і «Заапарк-1М», а ў будучыні і новыя контрбатарейной РЛС «Ястраб-АВ», распрацоўка якіх завяршаецца. Яны здольныя засякаць амерыканскія ракетныя ўстаноўкі і перадаваць цэлеўказанне сваіх самалётах, самаходным артылерыйскім устаноўкам (САУ) і РСЗА. У будучым годзе чакаецца паступленне на ўзбраенне комплексу артылерыйскай выведкі «Пеніцылін», які засякаецца агнявыя пазіцыі праціўніка з дапамогай спецыяльных звышадчувальных гукавых датчыкаў, цеплавізар і відэакамер.
магчымасці Беларусі
Беларусь мае на ўзбраенні 164 РСЗА «Град» і 36 «Ураган» і актыўна іх мадэрнізуе. Так, на базе 122-мм РСЗА БМ-21 «Град» была створана беларуская версія БМ-21А «БелГрад» з размяшчэннем артылерыйскай часткі на шасі аўтамабіля падвышанай праходнасці МАЗ-6317. Для «Градаў» і «Бялград» прадпрыемства «Завод дакладнай электрамеханікі" распрацавала новыя рэактыўныя снарады з рознымі баявымі часткамі з далёкасцю стральбы да 40 км. У 2019 г. беларускае ААТ «Волатаўта» прадставіла мадэрнізаваную РСЗА «Ураган-М» на новым колавым шасі МАЗ-631705 (6 × 6) з сучаснымі сродкамі навігацыі, сувязі і аўтаматызацыі працэсу навядзення беларускай вытворчасці.
Акрамя гэтага ў Беларусі распрацавана 301-мм РСЗА «Паланэз» з ракетамі B-200 [4], якія маюць максімальную далёкасць стральбы 200 км. А мадэрнізаваны варыянт "Паланэз-М» з ракетамі B-300 [5] мае максімальную далёкасць стральбы ўжо 300 км, што параўнальна з максімальнай далёкасцю амерыканскіх ракет ATACMS. Сістэма навядзення ракет РСЗА «Паланэз / Паланэз-М» - камбінаваная: інерцыяльная са спадарожнікавай карэкцыяй (GPS). Кругавое верагоднае адхіленне (КВА) ад мэты на максімальнай далёкасці складае ад 30 да 50 м. У жніўні 2016 г. РСЗА «Паланэз» была прынятая на ўзбраенне ў Беларусі.
У 2020 г. прайшла залпавыя выпрабаванні новая беларуская 122-мм РСЗА «Шквал», распрацаваная ААТ «Волатаўта». Яна абсталявана накіроўвалымі трубамі беларускай вытворчасці і больш эфектыўнай аўтаматычнай сістэмай кіравання агнём, сістэмай спадарожнікавай навігацыі, метэастанцый, сучасным комплексам сувязі і перадачы дадзеных, аўтаматызаванай сістэмай навядзення для працы ў складзе групоўкі з атрыманнем цэлеўказання.
«Шквал» можа выкарыстоўваць як усю лінейку боепрыпасаў РСЗА «Град», так і мадэрнізаваныя боепрыпасы, распрацаваныя ў Беларусі для РСЗА «БелГрад».
Такім чынам, Расея і Беларусь ужо цяпер, не кажучы ўжо пра перспектыву, размяшчаюць досыць магутным арсеналам РСЗА і аператыўна-тактычных ракет, здольных парыраваць амерыканскую ракетную пагрозу з боку комплексаў MLRS / HIMARS. А ёсць і іншыя сродкі паражэння, здольныя змагацца з імі, якія засталіся за рамкамі нашага апавядання (напрыклад, авіяцыя, крылатыя ракеты марскога і паветранага базавання і іншае). Ну і, нарэшце, у якасці «апошняга доваду каралёў» ніколі і нікому не варта забываць, што Расія - ядзерная дзяржава. І яе ядзерныя гарантыі і распаўсюджваюцца ў тым ліку на саюзную Беларусь.
Юрый Звераў, кандыдат геаграфічных навук, галоўны спецыяліст Цэнтра геапалітычных даследаванняў Балтыйскага рэгіёна Інстытута геапалітычных і рэгіянальных даследаванняў Балтыйскага федэральнага ўніверсітэта ім. Імануіла Канта
[1] Яшчэ 3220 знаходзяцца на захоўванні.
[2] The Military Balance. L., 2020. P. 48, 52, 196.
[3] The Military Balance. L., 2020. P. 196.
[4] Распрацавана на базе кітайскай ракеты А-200.
[5] Распрацавана на базе кітайскай ракеты А-300.