Над які памятае дзве вайны лесам, прыпудраная рассыпістым марозным снегам, вісіць халоднае нізкае сонца. Яно як за тоўстым замерзлым шклом: бачны толькі яго размыты сілуэт. Больш адчувальны крыніца цяпла працуе ў невялікі цаглянай пабудове злёгку наводшыбе. За чыгуннай засланкай трашчаць і кашляюць падпаленыя бярвёны, ўедлівы, але самы ўтульны пах пранікае пад вопратку, запаўзае ў нос і вырываецца на халодную вуліцу, дзе качагар складае ў тачанкі чарговую порцыю корму для свайго старога сябра. Карасёў добра ведае, як звяртацца з агнём: ён ужо дваццаць два гады прыносіць яму абеды. Сёння яго напарнік асабліва галодны: яму патрэбныя сілы для барацьбы з марозам.
Пад нагамі рыпіць, у нос б'е, твар абпальвае. Чалавек у тонкім камуфляжы грузіць бярвёны ў тачанкі, робячы гэта з дзіўнай лёгкасцю. Марозу ён не баіцца: у свой час яго крута загартаваў Паўночны флот, дзе ён служыў пасля школы.
- Раней жа на флот па прозвішчы бралі, а я - Карасёў, - смяецца ўсмешлівы дужы мужчына ў пастаянна спаўзае з твару масцы, пад якой хаваюцца густыя рудаватыя вусы. - На караблі першыя паўгода ты «дух», потым да года - «карась», пасля года - «борзы карась» і гэтак далей. Тады трактарыстаў і матарыстаў на атамную падводную лодку бралі - што тым руліць, што гэтым. А мяне на карабель «купцы» павезлі.
Калісьці Карасёў хацеў застацца на флоце і перасякаць мора так жа лёгка, як закідвае бярвёны ў тачанкі, глядзець на свет, набірацца жыццёвага вопыту, як герой Джэка Лондана, «але лёс склаўся так»: як толькі хлопец скончыў службу, здарылася няшчасце - памёр яго бацька. Яму давялося вярнуцца ў родную вёску і цягнуць сям'ю. Мары пра мора растварыліся, як пар з рота.
- Гэта не мы такія, гэта жыццё такая, - усміхаецца качагар і расхінае старую драўляную дзверы. Ён адчыняе дзверцы каржакаватага катла і закідвае пару паленаў. На твары з'яўляюцца водбліскі полымя, нас абдае жарам аранжавых вуглёў.
Кацельня знаходзіцца ў аграгарадку Свяцілавічы, Карасёў жыве ў 14 кіламетрах адсюль. Раней ён працаваў прама каля свайго дома, але ў аддзеле адукацыі ад старой дроўнай качагаркі вырашылі пазбавіцца - такіх у краіне становіцца ўсё менш. Мужчыну перавялі сюды. Балазе ў яго свая машына, і дабірацца на работу не складана.
- Я ў 24 гады Масквіч купіў! З нуля, з завода! Зарабляў у калгасе больш, чым людзі ў Магілёве. Ды не цяжка ў вёсцы - тым, хто з галавой, - адмахваецца беларус. - У мяне гаспадарка, свой трактар, нават два, зямля, ацяпленне газавае дома.
Хтосьці кажа, што цяжка ў вёсцы, а я лічу, што калі галава працуе, то і тут жыць можна. Вунь паглядзі, як хлапцы бізнес робяць і жывуць цалкам сабе нармальна.
Аляксандр Аляксандравіч праводзіць кароткую экскурсію па кацельні. Ён падтрымлівае патрэбную тэмпературу, сочыць за лічыльнікамі, цягае бярвёны, запісвае дадзеныя ў часопісы. На яго працоўным месцы ёсць душавая, бакоўку і кухня. І яшчэ векавыя сосны і абрус снегу за дзвярыма - а больш Карасёва нічога і не трэба.
- Гэта маладым цяжка, а я ўжо стары, я да ўсяго прывык. Мне 58-ы год пайшоў. Пенсію хутка да 65 падымуць - гэта дакладна. Але я пра пенсію не думаю. Я вось думаю, што трэба бярвення напарніку прывезці на ўсялякі выпадак - раптам у яго спіну скруціць ці яшчэ што. Думаю, што «карона» нашых беларусаў Пакосіць. Думаю, што бабкі нашыя і далей бы па 90 гадоў жылі, калі б не гэтыя хваробы. А пра пенсію мне думаць некалі, - лагодна усміхаецца Карасёў, папраўляе маску і зноў запяе сваю любімую мантру. - Гэта не мы такія, гэта жыццё такая.
Гэтая кацельня абагравае школу, дом культуры і адзін прыватны дом, які стаіць па суседстве. Змена качагара доўжыцца 12 гадзін, потым яго змяняе напарнік. У месяц такі работнік атрымлівае каля 400 рублёў - плюс-мінус сярэдні заробак па Бялыніцкім раёне.
Улетку Карасёў сыходзіць працаваць у калгас, які корміць яго з 1974-га года.
- Я кіроўца-камбайнер наогул. Спачатку толькі ў калгасе працаваў, у 90-я катаўся ў Расію, ў Польшчу. Вось тады сапраўды цяжка было. У нас і машыны адціскалі, бандыты тавар забіралі, мы да бандытаў больш сур'ёзны звярталіся, каб яны ўсё вярнулі. Так і круціліся. Не мы такія, жыццё такое, - зноў усміхаецца Карасёў і кладзе рабочыя рукавіцы на заледзянелы бервяно.
У нулявых беларуса паклікалі падмагчы качагарам у аддзел адукацыі, дзе працавала яго жонка. Спачатку працаваў без разраду, потым скончыў вучэльню і уладкаваўся афіцыйна. З тых часоў дзеці раз'ехаліся па вялікіх гарадах, у мужчыны нарадзіліся ўнукі, а ён усё скормлівае катла кубы лесу.
- Калісьці я далей калгасу нічога не бачыў, але потым вырашыў сыходзіць. Пяць разоў я прыносіў заяву, а мне яго рвалі і казалі, што не адпусцяць. Я і галоўным інжынерам быў, і кім толькі не быў, а цяпер тут. Праца ў мяне цёплая, арганізацыя аплачваная - ад чаго мне стамляцца?
Я лічу, што ў нас у раёне працу знаходзяць усё, хто яе знайсці хоча. Зараз свінагадоўчы комплекс вунь пабудавалі на 64 тысячы галоў - моладзь там працуе, зарплата добрая. А калі б кацельні не было, не ведаю, што б я рабіў. Наогул, я кіроўцам хацеў быць, але куды ў мае 57 гадоў сунешся? Я па свеце паездзіў, хапіла. Жыццё прайшла.
На днях абяцаюць стромкія маразы - будзе да -24. На сцяне ўжо вісіць графік протопки: чым халадней ноч, тым больш у качагараў працы.
- Вунь мая бухгалтэрыя, - паказвае на пісьмовы стол з кучай часопісаў Карасёў. - У такія маразы будзем куба чатыры паліць, а можа, і больш. Галоўнае, каб з электрычнасцю праблем не было, інакш помпы пампаваць перастануць. А ў астатнім чаго мне баяцца? У маю маладосць і мацней холаду бывалі, я звыкся. Зараз напарніку дроў пабольш пастаўлю, а ён мне прынясе. Я працы не баюся, а катлы тут што трэба. Магутныя! А надакучыла мне, не надоело - якая розніца? Не мы такія, жыццё такая.
Чытайце таксама:
Наш канал у Telegram. Далучайцеся!
Ёсць пра што расказаць? Пішыце ў наш Telegram-бот. Гэта ананімна і хутка
Перадрукоўка тэксту і фатаграфій Onliner без дазволу рэдакцыі забаронена. [email protected]