Я песьню па талонах спяваю -
За грошыкі іх прадаю
Памятаеце, на кожным базары ад рана да рана стаялі загадкавыя людзі з таблічкамі на шыях: «Золата, валюта»? Гэтакія жывыя ламбарды. Куплялі па адной цане, прадавалі з маржой па іншай. Не грэбавалі адзін час і ваўчарамі. Мутныя былі часы, здавалася б, такой ужо не паўтарыцца. Што вы думаеце, у горадзе абгрунтавалася нешта падобнае, хоць і зусім з іншай нагоды.
Аповядзе нашай гераіні, назавем яе Ірынай Георгіеўнай, мы паверылі не адразу. Але з кожнай хвілінай яна была ўсё больш пераканаўча. Здзіўленыя нетыповай гісторыяй, мы схапілі алоўкі, каб задакументаваць важныя дробязі. Дзейная пенсіянерка, распавядаючы пра падрабязнасці свайго дзіўнага для кагосьці прыработку, адкрыла нам вочы на цэлы бізнэс даволі спрэчнай легальнасці. Трымаем заклад, большасць з вас нават не здагадваліся аб яго існаванні. Але пра ўсё па парадку.
У Балакова тысячы людзей карыстаюцца ільготамі на праезд у грамадскім транспарце. Яшчэ некалькі гадоў назад «безлімітныя» праязныя былі заменены на праязныя квіткі, іх колькасць абмежавана 50 паездкамі. Узімку льготнікі перасоўваюцца па горадзе куды радзей, чым улетку: дачы на замку, любімыя кірмашу адкрыты не кожны дзень, ды і надвор'е не заўсёды размяшчае да пераездаў. Таму выкарыстоўваць усе дармовыя паездкі атрымоўваецца далёка не ўсім. Тут-то і закапаны сабака.
У ранішнія гадзіны Ірына Георгіеўна выходзіць на прыпынак на вуліцы Мінскай у пошуках людзей з мінулымі талонамі. Дарам запаветныя квиточки аддаюць рэдка, таму пенсіянерка скупляе іх у школьнікаў і пенсіянераў за ўмераны і ўсіх ўладкоўвае плату.
- Ёсць якая склалася цана 4 рублі за талон. Людзям не шкада - усё роўна ж выкінуць. А тут хоць невялікая, але дробязь на марозіва ці бохан-другую хлеба. Многія мяне ўжо ведаюць у твар, падыходзяць да мяне і здаюць талоны.
Можна падумаць, што наша гераіня - дзіўная жанчына з незразумелым хобі, калі б не адно «але». Такія, як яна, стаяць практычна на кожнай люднай прыпынку. Тут усё «свае»: зоны строга размеркаваны і чужых у «бізнэс» не пускаюць. Даведацца многіх з іх можна па самаробным аб'яве «Куплю талончыкі» з нумарам тэлефона. У нашай гераіні менавіта такое. Але як жа абнаявіць гэты «вэксаль»? Прасцей простага!
У горадзе ёсць некалькі кропак скупкі талонаў. Самы папулярны, бадай, знаходзіцца на прыпынку «Пошта». У самога фасада паштамта цэлымі днямі варта машына, скуплялі талоны ў грамадзян. Яшчэ адна кропка - на сціплым рынку ля крамы «Рамантыка». Гэтыя перакупшчыкі сярэдняй рукі працуюць за кошт радавых бабуль, такіх як Ірына Георгіеўна, скупая ў іх талоны па 7-8 рублёў за штуку. Дык вось, у гэтай сярэдняй рукі ёсць выхад наўпрост на міністэрства сацыяльнай абароны, якое і займаецца кампенсацыі перавозчыкам (па 11 рублёў за талон). Некаторыя ушлые бабулі абмінуць перакупшчыкаў і здаюць наўпрост перавозчыкам, атрымліваючы максімальны даход.
- Калі ў Балакова, хоць памры, даражэй 8 рублёў талончык не прадасі, то ў Вольску ніякіх пасярэднікаў няма, там людзі здаюць талоны па 11 рублёў. Праўда, транспартнікі не затлумляцца па дробязямі і купляюць талоны толькі оптам, - распавядае нам прадпрымальная не ад добрага жыцця пенсіянерка-ўдава. - Мяркуйце самі, мая пенсія -12 тысяч, за мітусню з талонамі я маю 3 тысячы, гэта значыць чвэрць пенсіі ў падарунак - нядрэнная акцыя ?! Я і па горадзе хаджу з балонневую торбай з надпісам: «Квіткі». Людзі ўсё разумеюць, лішніх пытанняў не задаюць. Калі хочаце, самі можаце заняцца скупкай талонаў, у вас па горадзе нямала кропак продажу газет.
Хм! Мы ўжо лепш па профілю працаваць будзем. Тым не менш асабіста вам тэма цікавая, як мы і абяцалі спачатку? Не тое слова!
Нават просты размову ў шляху апынуўся для мяне плённым. Шафёр на гарадскім маршруце распавёў: многія вадзіцелі аўтобусаў не здаюць талоны гаспадару, а самі нясуць іх скупшчыкам, каб атрымаць невялікую прыбаўку да зарплаты. Пераканайцеся самі: у канцы кожнага месяца кандуктары выпрошваюць нявыкарыстаныя талончыкі ў пасажыраў. Але для чаго? Яны альбо здаюць іх працадаўцу, а тыя нясуць у мінтранс, альбо пакідаюць сабе, ужо прадаючы іх на бок, дзе знойдуць. Але яно рызыкоўна, бо ў гэтым бізнесе няма чужых - усё ўсіх ведаюць і могуць «далажыць» на прадпрымальнага вадзілу альбо кандуктара. Таму з Саратава ў райцэнтры часта ездзяць аптавікі, якія скупаюць талоны ў кіроўцаў. І гэта толькі палявыя бляклыя кветачкі. Талоны прыгарадных маршрутаў каштуюць нашмат даражэй гарадскіх, але гэта ўжо іншая, куды больш густая па замесу гісторыя.
Як ілюстрацыя - спробы зарабіць тым жа самым ва «Укантакце». Група «Барахолка Балакова». Аўтар аб'явы нехта Анастасія малінавым: «Асцярожна !!! Не выкідвайце лішнія праязныя талоны, я іх купляю. Пры ўмове, што больш за 60 штук, даю па 3 рублі за кожны білет. Калі няма, то па 2. Бяру ўсё, пачынаючы з красавіка-2020 (цалкам усе віды) ».
Усе вышэйапісанае намі - дзіўная, але выгадная для кагосьці «індустрыя» стала магчымай пасля адмовы ад безлімітных праязных. Пагаворваюць, што на талоне сістэме кормяцца ўсе, акрамя тых, для каго пакладзены льготы, і тых, хто, уласна, ільготнікаў возіць. А на вяршыні падобных пірамід карупцыі сядзяць, як правіла, непатапляльны чыноўнікі. Гэта значыць першапачаткова льгота закліканая дапамагаць старым, а ў выніку корміць слуг народа.
Хто і колькі з гэтага мае, вам у вочы не скажа ніхто. Ды і нам не сказалі, далі толькі зразумець, што на нізавым узроўні скупшчыкі талончыкаў маюць Х рублёў (тыя самыя 3-4 тысячы ад Ірыны Георгіеўны), на другім узроўні перавозчык кладзе сабе ў кішэню 10х (хай гэта будзе 30-40 тысяч), а на верхнім узроўні - 100Х (300-400 тысяч умоўна, затое кожны божы месяц!). Спыніць наладжаны каламутны механізм проста - вярнуць грашовую кампенсацыю ільготнікам, каб тыя наўпрост фінансавалі перавозчыка купляй квітка за праезд. Але наша дзяржава не любіць раздаваць грошы насельніцтву. Куды прасцей каму ні патрапячы (і бабулі тыпу нашай Ірыны Георгіеўны тут далёка не галоўныя выгаданабывальнiка) з дня ў дзень шчодра і беспакарана грэць рукі на талончык, ці не праўда?
Назва гэтага артыкула - переиначивание куплета пра п'яўкі ад вядомага казачнага прайдзісветы Дурамара. Ць толькі знойдзецца той, хто скажа яму:
- Ці не пракоціць твой тавар,
Марш адсюль, Дурамар!