З пачатку года ў Еўразійскім саюзе былі запушчаны адразу некалькі ініцыятыў, закліканых дапамагчы эканомікам краін-членаў пераадолець наступствы коронакризиса. Так, Еўразійскі рэестр прамысловых тавараў, ліквідуе бар'еры ў сферы дзяржзакупак, у Арменіі, Беларусі і Расіі дзейнічае дадатак «Падарожнічаю без COVID-19», якое палягчае перасячэнне мяжы. Пакуль Казахстан і Кыргызстан аб далучэнні да гэтай праграме, чарга яшчэ аднаго сэрвісу - «Праца ў ЕАЭС». Між тым, праца ЕЭК па падтрымцы бізнесу не абмяжоўваецца падобнымі праектамі: яе важным кампанентам з'яўляецца сістэма ацэнкі рэгулюе ўздзеяння, якая дапамагае чыноўнікам Саюза зразумець, наколькі карысныя для інтэграцыі меры, якія яны рашэння. Дэталі працы Камісіі па абароне інтарэсаў еўразійскага бізнес-супольнасці ў інтэрв'ю «Евразия.Эксперт» раскрыла дырэктар Дэпартамента развіцця прадпрымальніцкай дзейнасці ЕЭК Галія Джолдыбаева.
- Галія Тагибердиевна, 2020 г для прадпрымальнікаў краін Еўразійскай эканамічнай саюза пачаўся з беспрэцэдэнтных негатыўных эканамічных з'яў. Як ЕЭК працягвала «трымаць руку на пульсе» для выпрацоўкі рашэнняў, найбольш актуальных для абароны інтарэсаў бізнес-супольнасці?
- Якая склалася эканамічная сітуацыя, выкліканая распаўсюджваннем новай коронавирусной інфекцыі, як любы крызісны з'ява ў сусветнай эканоміцы становіцца індыкатарам стабільнасці і адаптыўнасць створанай рэгулятарнай сістэмы з улікам глабалізацыйных працэсаў. У межах Еўразійскай эканамічнай саюза мы сталі сведкамі прынятых на ўзроўні Еўразійскай эканамічнай камісіі і дзяржаў-членаў экстраных мер, накіраваных на падтрымку бізнесу і мінімізацыю негатыўных наступстваў пандэміі як шляхам выкарыстання інструментаў у крэдытна-фінансавай і падатковай сферах, а таксама пры дапамозе ўвядзення спрашчэнняў у шэрагу абласцей рэгулятарнай палітыкі.
Галія Джолдыбаева.
Улічваючы непарыўную сувязь паміж «здароўем» прадпрымальніцкага асяроддзя і дабрабытам грамадзян, магчымасць дасягнення пазітыўнага сцэнарыя выхаду з цяперашняй парадыгмы за кошт ліквідацыі «вузкіх месцаў» і зніжэння абмежавальнай нагрузкі напрамую звязана з тым, наколькі выразна будзе функцыянаваць «зваротная сувязь» паміж бізнес-супольнасцю краін саюза і якія рэгулююць органамі. Па гэтаму напрамку Камісіяй забяспечваецца вядзенне адкрытага дыялогу, у рамках якога бізнэс можа з'яўляцца як ініцыятарам, так і непасрэдным удзельнікам ўсіх этапаў распрацоўкі і ўкаранення прымаюцца актаў абавязковага характару.
У прыватнасці, Камісіяй ажыццяўляецца бесперапынная праца па ліквідацыі перашкодаў на ўнутраным рынку Саюза, падставай для якой служаць, у тым ліку звароту прадпрымальнікаў аб выяўленых фактах парушэння права Саюза.
Функцыянуе Кансультатыўны савет па ўзаемадзеянні ЕЭК з Дзелавым саветам ЕАЭС, кансалідуючым пазіцыю аб'яднанняў дзелавых колаў ўсіх краін Саюза. Прадстаўнікі бізнесу з'яўляюцца членамі рабочых груп і кансультатыўных камітэтаў, створаных пры Калегіі ЕЭК, што дае магчымасць ўсебаковай прапрацоўкі разгляданых імі пытанняў з прадпрымальніцкай супольнасцю. У сваю чаргу, прадстаўнікі Камісіі па запрашэнні бізнесу традыцыйна актыўна прымаюць удзел у форумах, канферэнцыях, круглых сталах, семінарах і іншых падобных мерапрыемствах.
Прамы дыялог паміж Камісіяй і бізнес-супольнасцю дасягаецца таксама за кошт правядзення вочных сустрэч - выязных ў дзяржавах-сябрах або на пляцоўцы Камісіі, у рамках якіх абмяркоўваюцца актуальныя праблемныя пытанні, якія ўзнікаюць у прадпрымальнікаў.
- Вы назвалі досыць шмат механізмаў адвакатавання прадпрымальніцтва. Якія з іх ужываюцца Камісіяй найбольш рэгулярна і актыўна?
- Адзначу, што найбольш дзейсным механізмам абароны інтарэсаў бізнэсу, укаранёным у паўсядзённае практыку работы Камісіі, у цяперашні час з'яўляецца правядзенне ацэнкі рэгулюе ўздзеяння (ОРВ) праектаў рашэнняў ЕЭК. Дастаткова сказаць, што ў мінулым годзе адбылося сотое, юбілейнае пасяджэнне рабочай групы па ОРВ, якая з'яўляецца самым актыўна функцыянуюць кансультатыўна-дарадчым органам ЕЭК. У публічным абмеркаваньні праектаў рашэнняў ЕЭК у рамках працэдуры ОРВ могуць прыняць удзел усе зацікаўленыя асобы, без якіх-небудзь абмежаванняў.
Запатрабаванасць гэтай працэдуры у бізнесу кожны год расце, пра што сведчыць стабільнае павелічэнне колькасці прадстаўляюцца ў Камісію заўваг і прапаноў (так, у 2019 г. зафіксаваны іх рост на 80%). Пры гэтым доля ўліку заўваг і прапаноў бізнес-супольнасці дастаткова высокая і стабільна перавышае 55%, што сведчыць аб уліку ЕЭК у сваёй нарматворчай практыцы думкі дзелавых колаў краін Саюза.
Рэалізацыя такога механізму як ОРВ дае магчымасць фарміравання збалансаванага наднацыянальнага рэгулявання ў ЕАЭС, забяспечваючы парытэт паміж узроўнем няцяжкую мер, што прымаюцца для бізнесу і функцыянальнасцю уводзімага рэгулявання для абароны бяспекі грамадзян і забеспячэння напаўнення даходных частак бюджэтаў членаў Саюза.
У якасці перспектыўнага напрамку развіцця дадзенай працэдуры ў цяперашні час па ініцыятыве дзяржаў - членаў ЕАЭС праводзіцца работа па фарміраванні прававой асновы для правядзення ацэнкі рэгулюе ўздзеяння праектаў міжнародных дагавораў, што заключаюцца ў рамках Саюза.
- Зыходзячы з практыкі, працэдура ОРВ - гэта аналіз менавіта праектаў рашэнняў Камісіі да ўвядзення іх у дзеянне, гэта значыць, на этапе распрацоўкі. Пры гэтым часцяком найбольшую колькасць пытанняў бізнесу звязана менавіта з дзеючымі актамі. Ці праводзіцца Камісіяй працу ў кірунку пашырэння такой ацэнкі на ўсе этапы жыццёвага цыкла наднацыянальнага рэгулявання?
- Безумоўна. Трэба ўлічваць, што бізнес, як асноўны адрасат рэгулявання, валодае найбольшай кампетэнцыяй у пытанні правапрымянення прынятых рашэнняў Камісіі. Пытанне аб неабходнасці ўкаранення такой працэдуры як ацэнка фактычнага ўздзеяння (ОФВ) у пастаянную практыку на ўзроўні Саюза быў ухвалены ўсімі дзяржавамі-членамі, што знайшло адлюстраванне ў Стратэгічных кірунках развіцця еўразійскай інтэграцыі да 2025 г., зацверджаных Вышэйшым Еўразійскім эканамічным саветам 11 снежня 2020 г. на дадзеным этапе мы прыступілі да распрацоўкі нарматыўнай базы правядзення ОФВ шляхам ўнясення адпаведных змяненняў у Дагавор аб ЕАЭС і Рэгламент працы Камісіі.
Актуальнасць механізму ацэнкі ўплыву ўжо дзеючых актаў на бізнес пацвярджаецца і фактам ўвядзення рэгуляторных спрашчэнняў ў якасці рэакцыі на глабальныя эканамічныя выклікі, уключаючы сітуацыю, якая склалася ў мінулым годзе.
Прыняцце Камісіяй рашэнняў па змякчэнні абавязковых правілаў паводзін, у тым ліку ў сферах мытна-тарыфнага рэгулявання, мытнага адміністравання, тэхнічнага рэгулявання і іншых галінах у якасці аператыўных мер сведчыць, што камфортнае функцыянаванне бізнесу, у тым ліку ў перыяды эканамічнай нестабільнасці, наўпрост залежыць ад няцяжкую той рэгулятарнай базы, якая дзейнічае ў Саюзе. Пры гэтым дасягнуць неабходнага ўзроўню празрыстасці і зразумеласці абавязковых патрабаванняў для прадпрымальніцкай супольнасці магчыма шляхам бесперапыннай работы па іх актуалізацыі ў мэтах ліквідацыі выяўляюцца праблем, якія ўзнікаюць у рамках правапрымяняльнай практыкі.
У гэтай сувязі адным з асноўных падыходаў да правядзення ОФВ ў рамках ЕАЭС, на наш погляд, павінна стаць аўтаматычнае «трапленне» рашэнняў Камісіі ў лік аб'ектаў такой ацэнкі ў сярэднетэрміновым перыядзе (як правіла, кожныя тры гады дзеяння які ўплывае на бізнес рашэння ЕЭК). Такі падыход дазволіць праводзіць перагляд рашэнняў Камісіі ў комплексным фармаце на аснове ўсебаковага абмеркавання з бізнес-супольнасцю. Ўкараненне працэдуры ОФВ на сістэмнай аснове можа стаць эфектыўнай прэвентыўнай мерай, якая дазваляе пазбегнуць назапашвання «крытычнай масы» неэфектыўнага і неактуальнага рэгулявання і неабходнасці татальнай інвентарызацыі вялікага аб'ёму дзеючых абавязковых актаў.
- Кажучы аб ацэнцы ўплыву працэсаў інтэграцыі ў цэлым на бізнес у Саюзе, не маглі б Вы распавесці пра перспектывы ўкаранення такога механізму ў дзейнасць Камісіі?
- Прыходзіцца канстатаваць, што доўгі час у базавых стратэгічных дакументах развіцця інтэграцыі ў рамках ЕАЭС адсутнічалі палажэнні аб стварэнні сістэмы, якая дазваляе з дапамогай выкарыстання вымерна паказчыкаў комплексна ацэньваць як эфектыўнасць рэалізацыі еўразійскага інтэграцыйнага праекта ў цэлым, так і выніковасць дзейнасці ЕЭК па развіцці еўразійскай інтэграцыі. Дадзеная сітуацыя істотна зніжала «адчувальнасць» інтэграцыйных працэсаў на еўразійскай прасторы для бізнес-супольнасці і насельніцтва дзяржаў - членаў Саюза, а таксама магчымасць аб'ектыўнай ацэнкі тэмпаў і вынікаў развіцця інтэграцыі ў ЕАЭС кіраўнікамі дзяржаў-членаў і Камісіі.
У гэтай сувязі Стратэгічнымі напрамкамі развіцця еўразійскай эканамічнай інтэграцыі да 2025 г. у базавых дакументах інтэграцыйнага развіцця ЕАЭС ўпершыню прадугледжана стварэнне сістэмы ключавых паказчыкаў і індыкатараў, якія характарызуюць рэальны ўплыў працэсаў еўразійскай эканамічнай інтэграцыі на ўмовы вядзення прадпрымальніцкай дзейнасці.
Гэта дазволіць сфармаваць метадалогію і ўкараніць маніторынг бізнес-арыентаваных KPI, якія будуць з'яўляцца барометрам эфектыўнасці еўразійскай эканамічнай інтэграцыі для дзелавых колаў.
Першым вынікам дадзенай працы стаў разгляд на пасяджэнні Калегіі Камісіі 22 снежня 2020 г. падрыхтаванага намі аналітычнага дакладу аб міжнароднай практыцы і нацыянальным вопыце дзяржаў - членаў Саюза па пытаннях стварэння і прымянення ключавых паказчыкаў і індыкатараў, якія характарызуюць ўплыў эканамічных інтэграцыйных працэсаў на ўмовы вядзення прадпрымальніцкай дзейнасці
- Вы таксама адзначылі, што Камісіяй праводзіцца прамы дыялог з бізнесам шляхам правядзення сустрэч. З улікам існуючых цяжкасцяў у арганізацыі вочных мерапрыемстваў, укараняюцца Ці Камісіяй іншыя фарматы ўзаемадзеяння з дзелавымі коламі?
- У 2020 г. у сувязі з пандэміяй вельмі шырока выкарыстоўваўся фармат арганізацыі зносін з бізнес-супольнасцю па відэаканферэнцсувязі. Так, у мінулым годзе ў рэжыме відэаканферэнцый намі былі праведзены Кансультатыўны камітэт па пытаннях прадпрымальніцтва пры Калегіі ЕЭК і сустрэчы з бізнес-супольнасцю.
Акрамя таго, у сувязі з пандэмічнай сітуацыяй і ва ўмовах развіцця дыстанцыйных фарматаў ўзаемадзеяння для аператыўнага атрымання зваротнай сувязі ад прадпрымальніцкай супольнасці ў траўні 2020 г. намі былі створаны тэматычныя старонка і супольнасць (група) блока па эканоміцы і фінансавай палітыцы ЕЭК «Свабода бізнесу ў ЕАЭС »ў сацыяльнай сетцы Facebook. Пры гэтым яны створаныя не столькі ў якасці інфармацыйных рэсурсаў, на якіх будуць публікавацца навіны і матэрыялы пра дзейнасць Камісіі, колькі ў якасці платформаў «хуткага рэагавання», на якіх кожны прадстаўнік бізнесу зможа размясціць і абмеркаваць ўзнікаюць у яго пытанні ў сферы еўразійскай інтэграцыі. Але эфектыўнасць гэтай ініцыятывы залежыць ад таго, наколькі актыўна бізнес дзяржаў-членаў будзе ўдзельнічаць у дадзенай працы.
У гэтай сувязі хацелася б звярнуць увагу ўсіх прадстаўнікоў бізнес-супольнасці, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць у ЕАЭС, на неабходнасць самага актыўнага ўключэння ў рэалізацыю механізмаў, накіраваных на забеспячэнне эфектыўнага ўзаемадзеяння, якія ўкараняюцца і рэалізуюцца Камісіяй.
Таксама адзначу, што ў традыцыйным вочным фармаце сустрэчы з бізнес-супольнасцю ажыццяўляюцца Камісіяй у розных формах: пасяджэнняў грамадскай прыёмнай, кансультацый па пытаннях перашкод, бізнес-дыялогу. Блок па эканоміцы і фінансавай палітыцы з 2017 г. у штогадовым фармаце праводзіў выязныя сустрэчы з бізнес-супольнасцю ва ўсіх дзяржавах Саюза пад старшынствам члена Калегіі (Міністра) па эканоміцы і фінансавай палітыцы Цімура Жаксылыкова [з 5 лютага яго змяніў на гэтай пасадзе Руслан Бекетаев - заўв. ЕЭ]. У бягучым годзе разлічваем на вяртанне да актыўнага выкарыстання гэтага інструмента.
Па-першае, сітуацыя з распаўсюджваннем коронавируса паступова паляпшаецца, у сувязі з чым здымаюцца каранцінныя абмежаванні на паездкі і масавыя мерапрыемствы. Па-другое, на неабходнасць актывізацыі традыцыйнага вочнага фармату ўзаемадзеяння ЕЭК з бізнесам у рамках выязных сустрэч у кожнай краіне Саюза звярнуў увагу прэзідэнт Рэспублікі Казахстан Касым-Жомарт Кемелевич Такаеў ў сваім выступе на пасяджэнні Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета 11 снежня 2020 г.