Кіраўнік рэгіянальных штабоў Аляксея Навальнага Леанід Волкаў абвясціў стратэгію штабоў і Фонду барацьбы з карупцыяй на той час, пакуль сам палітык будзе знаходзіцца пад вартай. Па інтэрнэце жа імгненна разляцелася толькі тая частка, у якой аб'яўляецца, што новых мітынгаў у бліжэйшы час не будзе. Гэта выклікала гарачыя спрэчкі сярод прыхільнікаў: пратэст зліты - ці проста абараняюць людзей? VTimes публікуюць вытрымкі з прамовы Волкава, з якой відавочна, што кантэкст сітуацыі некалькі іншы, а таксама прыводзяць думкі апазіцыянераў і экспертаў, правільную ці палітычную стратэгію абралі ў ФБК.
Леанід Волкаў, кіраўнік рэгіянальных штабоў:
- Мы знаходзімся між двух агнёў. З аднаго боку, сотні і тысячы людзей пішуць і кажуць - трэба выходзіць яшчэ і выходзіць на больш рашучыя дзеянні, ніякага мірнага пратэсту не можа быць, яны нас б'юць, мы павінны адказваць. З іншага боку, нас крытыкуюць за іншае - навошта вы выходзіце другі раз запар, было ж ужо зразумела пасля першага, што ўсіх арыштуюць, што пратэст вытхнецца. І ўсе сыходзяцца ў ацэнцы, а ўсё адно ўсё будзе як у Беларусі: выходзь ты, спрабуй змагацца з АМАПам - цябе паб'юць, ня выходзь - будзе як у Беларусі і Пуцін застанецца ва ўладзе. Такая вывучанае бездапаможнасць, якой Пуцін нас спрабуе навучыць.
Што рабіць? У які бок мы пойдзем? Мы пойдзем іншым шляхам.
Мы прынцыпова і назаўжды застаемся ў рамках мірнага негвалтоўнага пратэсту. Мы забраліся зараз на вяршыню вельмі сур'ёзнага маральнай перавагі. Вялікая колькасць людзей, хто сумняецца, далёкіх ад палітыкі да гэтага часу, былі натхнёныя, напалоханыя, зачэплены, маральна ўцягнутыя ва ўсю гэтую драматычную гісторыю пра атручэнне-вяртанне-арышт. Сімпатыі дзесяткаў мільёнаў новых людзей зараз на нашым баку, гэта вельмі важна, і мы не маем права гэта страціць.
Мне пішуць у чаціке - мірныя мітынгі ні да чаго не прывядуць. Што значыць ні да чаго не прывядуць ?! Яны ўжо прывялі да таго, што Пуцін паўстаў маральным банкрутам у вачах дзесяткаў мільёнаў людзей, якія глядзелі ў эфіры, што ён гатовы сваімі штурмавікамі зьбіваць мірных пратэстуючых. Мітынгі 23 і 31 студзеня паказалі, што нас шмат. Мірны пратэст так і перамагае - паволі да яго далучаюцца новыя і новыя людзі і хоп - аказваецца, што нас большасць, а іх меншасць. Вы паглядзіце на сённяшнія левадовские рэйтынгі - там проста правал. Ад яго будзе адварочвацца яго асяроддзе, ад яго будуць адварочвацца сілавікі, яму ўсё складаней будуць давацца выбары. Гэта шлях, які можа заняць некалькі гадоў, але менавіта ў гэтым і заключаецца наш план. Аляксей Навальны, вяртаючыся ў Расію і калі мы з ім усё гэта абмяркоўвалі, пакінуў цалкам выразныя інструкцыі. І штаб Навальнага зараз дзейнічае ў адпаведнасці з гэтым планам.
Мірны пратэст - гэта не толькі мітынгі! Формаў ёсць велізарная колькасць.
Мы адкрываем другі фронт - знешнепалітычны.
Многія параўноўваюць нашы пратэсты з беларускімі, але гэтыя аналогіі не зусім дакладныя. Беларускія пратэсты пачаліся пасля выбараў, у нас жа выбары - толькі наперадзе.
Далей калі мы будзем выходзіць кожны тыдзень - мы будзем атрымліваць яшчэ тысячу арыштаваных і сотні зьбітых, і будзе паралізаваная праца штабоў, і будзе немагчымая праца па выбарах ўжо за проста так. Гэта не тое, што мы хочам, гэта ня тое, чаго Аляксей ад нас просіць. Аляксей просіць нас сканцэнтравацца на восені. Даставаць яго з турмы мы будзем перш за ўсё знешнепалітычнымі метадамі, узяўшы пуцінскіх сябрукоў за адно месца і дзейнічаючы на іх праз іх грошы, праз наш санкцыйных спіс, па якім ужо працуе і еўрапейская і амерыканская адміністрацыя, якія так, цяпер разумеюць, што на Пуціна трэба ўздзейнічаць вось так, браць яго за тое, што ён шануе, а грошы ён шануе.
Гэта не значыць, што мы наогул адмаўляемся ад мітынгаў. Мы будзем спрабаваць іх праводзіць, але не кожны тыдзень, мы добра падрыхтуем і правядзем нешта вялікае і вясной, і летам. У нас нікуды не падзенуцца падставы, нікуды не падзенуцца патрабаванні.
Удзельнічайце ў «разумным галасаваньні" на выбарах у Дзярждуму гэтай восенню. Гэта менавіта тое, да чаго б цяпер заклікаў вас Аляксей Навальны пры кожным зручным выпадку, у тым ліку за гэта Пуцін загадаў ФСБ атруціць Аляксея. Гэтыя выбары - важнейшыя з часоў прэзідэнцкай кампаніі 2018 г., i нам усім трэба будзе шмат працы, якую трэба пачынаць ужо цяпер. Напрыклад, навучыць 200 000 назіральнікаў.
Ілля Грашчанка, кіраўнік Цэнтра развіцця рэгіянальнай палітыкі:
- Працягваць іх цяпер і напраўду мала сэнсу. Апазіцыя мабілізавала масу людзей, і збіраць іх увесь час значыць прывесці да выгаранню (як у Хабараўску і Мінску), а так яны яго закансервуюць да лета - старту выбарчай кампаніі ў Дзярждуму. Да таго часу і Захад вызначыцца, што яны гатовыя супрацьпаставіць «справе Навальнага», новыя санкцыі ці нейкія перамовы з Расіяй. Цяпер ужо пачаліся нейкія рухі, магчыма, што яны працягнуцца.
Акрамя таго, Навальный рыхтаваўся сесці ў турму, а значыць, павінен чымсьці здзівіць: новым расследаваннем ці нейкім ціскам на расійскую ўладу звонку. Бо ёсць нейкая запланаваная драматургія: вяртанне - пасадка за краты - што далей? Вядома, моладзь расчараваная згортваннем пратэсту, ёй хочацца абвастрэння, як у Беларусі, каб ён разрастаўся ўшыркі, усё больш людзей выходзіла і - перамога. Але ў чым перамога? Наўрад ці ў вулічнай актыўнасці, яна павінна ў нешта канвертавацца, у тыя ж сумленныя выбары напрыклад. Значыць, лагічна «адпачыць» да старту кампаніі ў Дзярждуму. А ў гэты час, мабыць, нейкія новыя инфоповоды могуць з'явіцца.
Абас Галлямов, палітолаг:
- З пункту гледжання стратэгіі рашэнне правільнае. Сітуацыя яшчэ не настолькі рэвалюцыйная, каб пачынаць мітынгаваць кожны дзень або кожны тыдзень.
Але вось з пункту гледжання формы ... Заява мне здаецца памылковым, Волкаву трэба было зрабіць акцэнт на тым, што ФБК будзе рабіць, а не на тым, чаго не будзе. Падрабязны аповяд аб стратэгіі да верасня. Не трэба было даваць падставы для загалоўкаў «Волкаў заявіў, што мітынгаў не будзе».
У Хабараўску і Беларусі, напрыклад, людзі выходзілі кожны тыдзень. Раз людзі пачалі выходзіць - значыць, рэвалюцыйная сітуацыя была. Не рэвалюцыянэры выводзяць людзей на вуліцы. Яны проста падводзяць пад гэта ідэалагічнае абгрунтаванне. Не фарміруюць, а афармляюць пратэст. Зараз, думаю, людзі самі не выйдуць. Каб пасля такіх збіванняў пачалі выходзіць - гэта вось ужо павінна накипеть вельмі сур'ёзна.
Такія загалоўкі і размовы, маўляў, злілі пратэст, прынцыпова сітуацыю для ФБК не зменяць, гэта пагоршыць становішча толькі ў сэнсе эмоцый на бліжэйшы час, глабальна - не.
Аляксандр мабыць, палітолаг:
- Пасля акцый 31 [студзеня] і 2 лютага я ўжо прагназаваў, што непасрэдна вулічны пратэст пойдзе на спад з пункту гледжання яго масавасці і рэгулярнасці, але затое ўзмоцніцца радыкалізацыя дзеянняў з абодвух бакоў - як праваахоўнікаў, так і тых, хто нейкі час працягне выходзіць на вуліцу. Уласна, сваёй заявай Волкаў прызнаў відавочнае. Да таго ж цяпер пад пагрозай разгрому і рэгіянальная інфраструктура пратэсту, звязаная з ФБК і яго актывістамі: большасць з іх знаходзяцца пад адміністрацыйным арыштам.
Але самае галоўнае - гэта тое, што пратэсты апошніх двух тыдняў не былi пратэстамі менавіта за Навального, насуперак таму, у чым свае аўдыторыі спрабуюць пераканаць як дзяржпрапаганда, так і штаб Навальнага. Навальны, яго фільмы і падзеі вакол яго - гэта толькі кароткатэрміновы нагода і трыгер для пратэстаў, яго эмацыйнае ўздзеянне хутка сыходзіць на нішто. А сапраўднай прычынай пратэстаў было што нарастала ўвесь мінулы год у эканамічна і палітычна актыўнай часткі грамадства раздражненне ў адрас улады, якая абвастрылася ўспрыманне яе няшчырасці, нейкай адарванасці ад жыццёвых рэалій гэтай звужваецца сацыяльнай групы, негатовасці весці дыялог з носьбітамі іншага пункту гледжання і ўлічваць іх выбар (у тым ліку праз легальныя формы палітычнага ўдзелу, праз выбары - узгадаем дэманстратыўны арышт хабараўскага губернатара Сяргея Фургала і «абнуленне» такім чынам Масквой ўласнага палітычнага выбару хабаровчан).
Такое раздражненне ў буйных гарадах нікуды не дзенецца, а толькі ўзмоцніцца. Улада і сваімі дзеяннямі на сілавым полі прама зараз плодзіць мноства новых незадаволеных сярод не маюць дачынення да актывістам «пазасістэмнай апазіцыі» людзей. Сваёй информполитикой ўлада таксама будзе ўзмацняць гэта раздражненне - бо дзяржпрапаганда спрабуе маркіраваць усіх незадаволеных як прыхільнікаў Навальнага-иноагента. Бачачы такое павярхоўнае да сябе стаўленне, незадаволеныя мацней запэўняцца у тым, што ўлада не гатовая іх разглядаць як самастойную палітычную групу.
Далей, вясной-летам, гэта раздражненне будзе прарывацца па іншых падставах - у выпадку нейкіх лакальных пратэстаў і гарадскіх канфліктаў, рэзанансных крымінальных справаў супраць лідэраў не з палітычнай асяроддзя, нарэшце, падчас парламенцкіх выбараў. Таму што пакуль ёсць відавочныя прыкметы таго, што ўлада гатовая правесці выбары ў рэжыме жорсткай фільтрацыі кандыдатаў (многія з затрыманых актывістаў да выбараў падпадуць пад дадинскую артыкул, якая забараняе балатавацца) і асабліва тэхналагічнага забеспячэння зададзенага выніку, а не палітыка-ідэалагічнай барацьбы за вобраз будучага . А каманда Навального, натуральна, будзе спрабаваць падсілкоўваць гэта раздражненне сваімі медыйнымі інструментамі і разлічваць на новыя памылкі ўлады.
Барыс Макаранка, прэзідэнт Цэнтра палітычных тэхналогій:
- Ваўкоў пераацэньвае ўласную значнасць. Ня Волкаў арганізуе пратэсты, няма за Волкава людзі выходзяць на пратэсты. Развіццё пратэстаў і дзейнасць Волкава паміж сабой маюць вельмі мала агульнага. Кропка.
Мікалай Рыбакоў, старшыня партыі «Яблык»:
- Пратэст немагчыма спыніць. Людзі бо пратэстуюць супраць нязменнасці ўлады, супраць беззаконня і абнулення Канстытуцыі. Таму жаданне людзей пратэставаць будзе расці - ім надакучыла такое атмасфера ў Расіі. А ў якой форме будзе пратэст - гэта іншае пытанне. Самае выніковае - гэта вераснёўскія выбары ў Дзярждуму. Каб у Думе з'явілася партыя, якая прадстаўляе грамадзянскую супольнасць. Улада навучылася змагацца з вулічным пратэстам. Але на выбарах яна прайграе.
Дзмітрый Гудкоў, экс-дэпутат Дзярждумы:
- Думаю, усё правільна. Таму што патрэбна перадышка людзям. Мне здаецца, пакуль выйшла не настолькі крытычна сур'ёзная маса людзей, каб цяпер можна было б пераламаць сітуацыю. Працягваць з такой колькасцю - падвяргаць людзей рызыцы. Гэта можа прывесці да дэмаралізацыі, а зараз перавага на баку ўлады. Людзям трэба пераварыць гэты палац, пообсуждать, з'явяцца, магчыма, новыя расследавання. Калі казаць пра пратэсты, яны часцей праходзяць на фоне канкрэтных падзей, я так разумею, што ў штабоў план актывізавацца бліжэй да выбараў у Дзярждуму.
Я адчуваю стан людзей. Многія адчулі сілу, але патрэбна перадышка. Працяг пратэстаў прывядзе да таго, што ўсё больш-менш магчымыя кандыдаты не дойдуць да выбараў. Юлія Галямина ўжо не можа ўдзельнічаць. Тады ніякай гульні не будзе на выбарах у Дзярждуму.
Ну і людзям цяпер трэба дапамагаць. Мы ўсе зараз гэтым займаемся, адвакатаў шукаем, піярым кашалькі «АУС-інфо» і іншых.