Наступствы змены клімату будуць нераўнамерна выяўляцца на планеце. Дзесьці ўздзеянне будзе вельмі негатыўных і разбуральным, але іншыя рэгіёны могуць атрымаць выгады ад пацяплення, пішуць навукоўцы Прынстанскага універсітэта Хасэ-Луіс Круз і Эстэбан Росі-Хансберг аб выніках свайго новага даследавання.
Дзесьці глабальнае пацяпленне дасць рост прадукцыйнасці на 15%
Навукоўцы пры дапамозе дынамічнай інтэграванай ацэначнай мадэлі падлічылі эканамічныя эфекты, якія прынясе награванне Зямлі розных краінах. Прычым для розных частак планеты яны пралічылі не толькі наступствы змены клімату, але і магчымыя адказы на іх - гэта міграцыя, змена гандлёвых ланцужкоў, удасканаленне мясцовых тэхналогій, узаемадзеянне паміж эканомікамі. Раней гэтым аспектам, як і дэталёваму прагназаванні кліматычных наступстваў для розных рэгіёнаў, навукоўцы надавалі мала ўвагі, падкрэсліваюць аўтары.Павелічэнне тэмпературы планеты на 1 градус Цэльсія ў самых гарачых месцах прывядзе да пагаршэння бытавых умоў на 5%, а прадукцыйнасці - на 15%. З прычыны гэтага дабрабыт у некаторых краінах Афрыкі і Лацінскай Амерыкі можа зваліцца на 10-15%. Наадварот, у самых халодных месцах - Сібіры, Канадзе, Алясцы і інш. - дабрабыт можа вырасці на цэлых 15%, мяркуюць навукоўцы Прынстана. Пры гэтым найбольш бедныя краіны пацерпяць больш за ўсё, тады як найбольш багатыя будуць закрануты нязначна.
Даследаванне падымае вельмі важную праблему нераўнамернасці прасторавага размеркавання эфектаў глабальных кліматычных змяненняў, каментуе дырэктар групы аперацыйных рызык і ўстойлівага развіцця KPMG ў Расіі і СНД Уладзімір Лукін. Следства гэтага - істотная розніца ў кошту адаптацыі да зменаў клімату ў розных рэгіёнах планеты, а таксама такія эфекты, як «кліматычная міграцыя», пераразмеркаванне глабальных індустрыяльных рэсурсаў і інвестыцыйных патокаў. Відавочна, што гэта неабходна ўлічваць пры распрацоўцы рэгуляторных мер па прадухіленні кліматычных зьменаў. Перш за ўсё гэта тычыцца фінансавых інструментаў, такіх як вугляродны падатак ці механізм трансгранічнага вугляроднага рэгулявання (магчыма, краіны, якія менш пакутуюць, павінны больш плаціць, калі гэтыя грошы сапраўды выкарыстоўваюцца для фінансавання мер па адаптацыі), разважае Лукін.
Але гэта недакладна
Зрэшты, самі аўтары прызнаюць, што мадэль досыць сапраўды прагназуе істотныя ўплыву (і іх негатыўны або пазітыўны характар) на тэрыторыях з экстрэмальным кліматам, але яго маштабы менш пэўныя. З-за гэтага канчаткова ацаніць ўздзеянне змены клімату ў глабальным маштабе пакуль не ўдаецца.
Новае даследаванне не магло ўлічыць усе фактары, бо любая мадэль - гэта спрашчэнне. Праблема ў тым, што толькі простыя лінейныя эфекты лёгка мадэлююцца, а больш складаныя і неспрыяльныя - няма і таму ў падобныя мадэлі не трапляюць, кажа дырэктар практыкі паслуг у галіне ўстойлівага развіцця EY Сяргей Дайман.
Вядома, шкода ад змены клімату будзе размеркаваны нераўнамерна і тут сапраўды сваю ролю гуляюць фактары фізічнай геаграфіі - асобныя рэгіёны пацерпяць ад паводак, росту ўзроўню акіяна, крытычных тэмператур, засух або працяглых ападкаў больш за іншых, працягвае ён. Але няправільна думаць, што ў іншых рэгіёнах пазітыўныя тэндэнцыі нівеліруюць нарастаючы шкода ад змены клімату.
Расіі абяцаюць новыя сельгасугоддзі
Пра тое, што шэраг краін можа атрымаць выгады ад глабальнага пацяплення, пішуць не першы раз. «Ні адна краіна не размешчана лепш, чым Расія, для таго, каб здолець атрымаць выгаду з глабальнага пацяплення», - пісала раней The New York Times, таксама спасылаючыся на даследаванні. У Расіі будзе больш спрыяльны клімат, які дазволіць і прыцягнуць мігрантаў (у першую чаргу з паўднёваазіяцкіх краін, якіх пагоніць з дому надыходзячы акіян і страшная спякота), і пашырыць плошча сельскагаспадарчых зямель (у той час як у ЗША, Еўропе і Індыі яны будуць скарачацца ), гаварылася ў артыкуле.Да магчымых станоўчым наступствам ад змены клімату ўрад Расіі ў нацыянальным плане адаптацыі да змены клімату аднесла:
- скарачэнне выдаткаў энергіі ў ацяпляльны перыяд;
- паляпшэнне ўмоў транспарціроўкі ў арктычных морах ў Паўночным Ледавітым акіяне;
- пашырэнне зоны раслінаводства, павышэнне эфектыўнасці жывёлагадоўлі;
- павышэнне прадуктыўнасці барэальнага (гэта значыць паўночных малапарушаных) лясоў.
Для Расіі ёсць некалькі выйгрышных момантаў, лічыць партнёр-эксперт BCG Канстанцін Палунін. Па-першае, гэта рух па Паўночным марскім шляху круглы год. Па-другое, доступ да карысным выкапням, выняць якія раней было немагчыма. Па-трэцяе, павелічэнне плошчы возделываемых зямель і рост экспарту прадуктаў харчавання. І па-чацвёртае, паколькі ў Расеі прыкладна 20% усіх сусветных запасаў лясоў і можна разглядаць лесу ня як драўніну, а ацэньваць іх па здольнасці звязваць аксід вугляроду, павышэнне ацэнкі карбонового эквівалента лясоў можа прынесці Расіі істотны даход.
Вядома, можна знайсці пазітыўныя эфекты, кажа Дайман. Напрыклад, энергіі на ацяпленне Расіі можа спатрэбіцца менш, а на кандыцыянаванне - больш, але не на столькі. Але ёсць значна вялікія страты, напрыклад, для інфраструктуры энергетыкі з-за росту частоты рэзкіх перападаў, пераходаў праз нуль, крытычна высокіх тэмператур. Нават эфектыўнасць ТЭС пры росце тэмпературы падае, заўважае ён.
Але з прыроднымі катастрофамі і без экспарту вуглевадародаў
У Расіі сітуацыя вельмі цікавая, кажа Лукін: ёсць рэгіёны, у якіх ўмовы відавочна паляпшаюцца - павялічваецца працягласць вегетацыйнага сезону і г.д. А ёсць рэгіёны, у якіх узнікаюць новыя рызыкі і пагрозы, звязаныя са змяненнем клімату: напрыклад, раставанне вечнай мерзлаты.
Зараз свет знаходзіцца на траекторыі, якая вядзе не да 1,5 градусам, а да 4-5 градусам Цэльсія пацяплення да канца XXI ст., Нагадвае Палунін. Пакуль усе мадэлі кажуць пра тое, што глабальнае пацяпленне будзе праходзіць нераўнамерна (у зоне вечнай мерзлаты пацяплее на 5-9 градусаў) і выказвацца таксама ў павелічэнні экстрэмальных з'яў надвор'я (паводак, ураганаў, засухі, пажараў і інш.). Штогадовыя разбурэння ад такіх з'яў ўжо ацэньваецца ў $ за 600 млрд, а з часам дасягнуты $ 1 трлн. Паводле ацэнак страхавых кампаній, да 2050 году пры павышэнні ўзроўню акіяна на 0,5 м можа быць істотнае негатыўнае ўздзеянне на 570 гарадоў свету ў прыбярэжнай зоне, у Расеі яно можа закрануць як мінімум Санкт-Пецярбург і Уладзівасток. У глабальным маштабе пацяпленне можа прывесці да дадатковай міграцыі каля 200 млн чалавек. Усё гэта можа скараціць рост глабальнага ВУП на 30%, заўважае Палунін.
Прыродныя катастрофы не абыходзяць Расію бокам. У 2019 г. са падаткаў кожнага працуючага расіяніна 10 000 руб. пайшло на ліквідацыю наступстваў небяспечных прыродных з'яў, разлічыў Інстытут глабальнага клімату Расгідрамета. Штогадовы шкоду ад кліматычных змяненняў у Расіі вымяраецца дзесяткамі мільярдаў рублёў, нагадвае Лукін. Таму, улічваючы, што пацяпленне ў Расіі адбываецца ў 2,5 разы хутчэй, чым у сярэднім па свеце (дадзеныя Расгідрамета), асаблівая ўвага павінна надавацца колькаснай ацэнцы кліматычных рызык з выкарыстаннем самых перадавых метадалогій і падыходаў, лічыць ён.
Раставанне вечнай мерзлаты будзе наносіць шкоду прамысловасці і інфраструктуры Расіі (па некаторых ацэнак, страты складуць да $ 100 млрд да 2050 года), адзначае Палунін. Пры пераходзе на безуглеродную эканоміку попыт на нафту і нафтапрадукты з боку ЕС можа істотна знізіцца, па некаторых ацэнках - да 80%. Затое мяркуецца істотны рост коштаў на прадукты харчавання, кажа ён.
У сельскай гаспадарцы з'явяцца новыя тэрыторыі са спрыяльнымі сярэднімі тэмпературамі - але там, дзе не ўмеюць весці сельскую гаспадарку, не сфармаваныя глебы, няма інфраструктуры, папярэджвае Дайман. А ў тых месцах, дзе традыцыйна сельская гаспадарка была асновай эканомікі, будуць страты ўраджаю: апустыньванне, засухі, працяглыя ліўні і паводкі.
«Расія прайграе», - катэгарычны дырэктар праграмы «Клімат і энергетыка» Сусветнага фонду дзікай прыроды (WWF Расіі) Аляксей Какорын. Прамога ўздзеяння тут будзе менш, чым у іншых краінах, але ад падзення попыту на нафту, вугаль і газ - больш, тлумачыць ён.