Па дадзеных мінфіна, знешні дзярждоўг краіны за 11 месяцаў склаў $ 18,2 млрд. З пачатку года ён вырас на $ 1 млрд, або на 5,9%. І гэта рэкордны паказчык за ўсю гісторыю краіны. Агульны дзярждоўг па адносінах да ВУП краіны ўжо дасягнуў 36,2%, яшчэ 3,8% - і ён таксама ўсталюе гістарычны рэкорд. Якія рызыкі нясе ў сабе рост дзяржаўнага доўгу?
- Тэндэнцыя да павелічэння дзярждоўгу досыць дрэнная, - кажа кіраўнік праекта «Кошта урада» Уладзімір Ковалкин. - Па двух прычынах.
Першая. Больш за 97% дзярждоўгу намінавана ў замежнай валюце, і для таго, каб гэты дзярждоўг абслугоўваць, як асноўнае цела, так і працэнты, краіне трэба пастаянна дзесьці шукаць валюту. Павялічваць экспарт і за кошт яго выплачваць дзярждоўг, браць новыя пазыкі для вяртання старых.
Гэта таксама азначае, што дэвальвацыя згуляе ня на пазітыў, не паменшыць дзярждоўг, а толькі яго павялічыць: усё роўна прыйдзецца купляць валюту, але за большую колькасць рублёў. У выпадку дэвальвацыі становіцца складаней абслугоўваць доўг, намінаваны ў далярах, ці ў еўра, або ў любой іншай замежнай валюце.
Другі важны момант - кошт доўгу, гэта значыць працэнты па ім. Для Беларусі сярэдняя працэнтная стаўка 4,5%, па еўрабондах - вышэй за 6%. Гэта вельмі высокая працэнтная стаўка для дзяржаўных пазык. Для Еўразоны нармальна мець стаўку па дзярждоўгу ніжэй за 1%, а для некаторых краін еўразоны даходнасць па дзяржаблігацыях адмоўная. Гэта азначае, што для Беларусі кошт абслугоўвання дзяржаўнага доўгу можа быць і ў некалькі разоў даражэй, чым для Германіі, Францыі ці для Італіі. Гэта значыць для такой краіны, эканоміка якой знаходзіцца ў лепшым стане.
Вельмі часта аперуюць паказчыкам адсотак дзярждоўгу да ВУП. Але трэба разумець, што, акрамя гэтага паказчыка, ёсць той самы адсотак па дзярждоўгу. І калі Італія можа сабе дазволіць 135% дзярждоўгу да ВУП са стаўкай па Бонда ў 0,5%, то Беларусь ужо пры 35-40% са стаўкай ў 5-6% гадавых будзе вымушана выплачваць адносна бюджэту вялікія грошы, што і Італія адносна свайго бюджэту.
Абедзве праблемы складаюцца ў адну вялікую: увесь дзярждоўг, як асноўнае цела, намінаваных у замежнай валюце, так і вельмі высокія працэнты, неабходна абслугоўваць з дзяржбюджэту. Гэта азначае, што грошы не пойдуць на развіццё адукацыі, медыцыны і сацыяльнай сферы. Гэтыя грошы наша сацыяльная сфера ніколі больш не ўбачыць.
Трэцяя вялікая праблема - Беларусі стала прыходзіцца перазаймаць, каб потым переотдать. Ва ўмовах жорсткага палітычнага крызісу магчымасць заняць на заходніх рынках, у заходніх дзяржаў і міжнародных арганізацый фактычна адсутнічае. Застаецца адзіны крэдытор - Расія і фонды, фундаваныя Расіяй. Магчыма, яшчэ які-небудзь лідэр Туркменістана або Азербайджана пагодзіцца даць грошы пад якія-небудзь свае інтарэсы. Магчыма, грошай дасць Кітай. Гэта значыць, на гэтым магчымасці пазык абмежаваныя. У выпадку адсутнасці магчымасці рэфінансаваць дзярждоўг можа адбыцца дэфолт. Адпаведна, чым цяжэй палітычная сітуацыя, тым складаней рэфінансаваць дзярждоўг. Чым больш дзярждоўг, тым больш трэба яго рэфінансаваць. Рызыкі ўзрастаюць пастаянна.
Наш канал у Telegram. Далучайцеся!
Ёсць пра што рассказать? Пішыце ў наш Telegram-бот. Гэта ананімна і хутка