Ох, не генеральскае гэта справа - змагацца за мір ва ўсім свеце. Свае чыны і званні генералы атрымліваюць за поспехі на ваенным ніве. І тым не менш генерал арміі ЗША Джордж Маршал (1880-1959) стаў лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру 1953 года, першым і адзіным прафесійным вайскоўцам, удастоеным такой унікальнай ўзнагароды.
Але пра ўсё па парадку. Юны Джордж Маршал не захацеў дапамагаць бацьку ў квітнее сямейным бізнесе - гандлю вуглём - і паступіў у Віргінскі ваенны інстытут. Пасля гэтага - навучанне ў пяхотная-кавалерыйскай школе і ў вайсковым штабным каледжы.
Удзел у філіпінскай кампаніі і ў Першай сусветнай вайне, тры гады службы ў якасці ад'ютанта пры легендарным генерале Першынгі, яшчэ некалькі гадоў няпростай службы ў Кітаі, і ва ўзросце 45 гадоў ён сыходзіць на выкладчыцкую працу, справядліва мяркуючы, што актыўная частка яго кар'еры завершана. 12 гадоў працы ў армейскай пяхотнай школе ў Форт-Беннинге (Джорджыя) ўмацавалі яго рэпутацыю аўтарытэтнага прафесіянала, а таксама чалавека моцнай волі і самавалодання.
Нездарма кажуць, што спачатку ты працуеш на рэпутацыю, а потым рэпутацыя пачынае працаваць на цябе. У 1936 году Маршала прысвойваюць званне брыгаднага генерала і накіроўваюць у Вашынгтон. Тут ён кіруе аператыўна-планавых кіраваннем ваеннага міністэрства.
У дзень пачатку Другой сусветнай вайны, 1 верасня 1939 г., генерал Маршал становіцца начальнікам генеральнага штаба, а неўзабаве прэзідэнт ЗША Ф. Д. Рузвельт робіць яго сваім дарадцам па пытаннях стратэгіі і тактыкі. Маршал суправаджае прэзідэнта ва ўсіх паездках, бярэ ўдзел у працы ўсіх міжнародных канферэнцый, у тым ліку ў Тэгеране і Ялце.
У генерала арміі Маршала шырокі спектр дзейнасці: ён каардынуе пастаўкі зброі і харчавання ў ваюючых Расію, сумесна з ангельцамі кіруе ваеннымі дзеяннямі ў Паўночнай Афрыцы і Сіцыліі, плануе высадку войскаў у Нармандыі. Аперацыя «Оверлорд» (1944 г.) - найбуйнейшая дэсантная аперацыя ў гісторыі, у ёй прыняло ўдзел больш за 3 мільёны чалавек, яна азначала сабой адкрыццё другога фронту ў Еўропе.
У 1947 году Маршал атрымлівае запрашэнне ад 33-га прэзідэнта ЗША Г. Трумэна заняць пасаду дзяржсакратара, што адпавядае пасадзе міністра замежных спраў. Трумэн спадзяецца, што вялізны вопыт героя двух сусветных войнаў і яго выдатная рэпутацыя будуць садзейнічаць аднаўленню міжнародных сувязяў.
Маршал вырашае прыняць прапанову, спадзеючыся, што, знаходзячыся на такой высокай пасадзе, зможа змяніць настроі думак суайчыннікаў. Справа ў тым, што яго вельмі непакоіць якая пануе ў грамадстве пасляваенная эйфарыя і жаданне ізалявацца ад пакут разбуранай Еўропы. Ужо вельмі гэта нагадвае яму сітуацыю 20-гадовай даўніны, калі нацызму ўдалося прыйсці да ўлады.
Становішча ў запусьцелага Еўропе сапраўды пагрозлівае: 55 мільёнаў загінулых і каля 100 мільёнаў інвалідаў, разбураная эканоміка, беспрацоўе, хаос, адчай, пагроза галодных бунтаў і 500 мільёнаў кубаметраў гарадскіх руінаў, якія, па разліках, могуць быць разабраны толькі да 1978 годзе.
Як падтрымаць Еўропу? Шмат ідэй выказвалася на гэты конт, але толькі Маршала удалося сабраць групу таленавітых эканамістаў і ў рэкордна кароткі тэрмін распрацаваць дэталёвы план аказання эканамічнай дапамогі (European Recovery Programm). Цяпер трэба было самае важнае - пераканаць еўрапейцаў, а перш за ўсё амерыканцаў, у неабходнасці ўвасаблення гэтага плана ў жыццё.
Абнародаванне плана Маршала рыхтавалася, як сапраўдная вайсковая аперацыя. Каб не дапусціць уцечкі інфармацыі, уся праца праводзілася ў абстаноўцы строгай сакрэтнасці, пра гэта не ведалі ні дзярждэпартамент, ні нават сам прэзідэнт. Маршал і яго каманда, вядома, выдатна разумелі, што такія «партызанскія» дзеянні могуць каштаваць ім усім кар'еры. Але, як сцвярджаюць японцы, у адважнага генерала не бывае баязлівых салдат.
5 мая 1947 гады, Гарвард. У гэты дзень Маршала прысуджалася ганаровая доктарская ступень. Аднак замест падзячнай прамовы ўсё яго 10-хвілінны выступ было прысвечана выкладу сутнасці Плана пасляваеннага аднаўлення. Еўропе прапаноўвалася фінансавая дапамога, а ўрады краін-рэцыпіентаў павінны былі самі спланаваць яе памер і спосабы аднаўлення і мадэрнізацыі сваёй эканомікі.
Выступ Маршала зрабіла каласальны эфект, у раптоўна ён стаў палітычнай зоркай на небасхіле абодвух паўшар'яў. Прэзідэнт Трумэн абвясціў, што план Маршала - другая палоўка арэха да яго «дактрыне стрымлівання камунізму», і ён усёй душой «за». Кангрэс ж баяўся, што масіраваны адток капіталу нанясе страты эканоміцы ЗША.
Аднак план Маршала быў далёкі ад дабрачыннасці. 17 мільярдаў даляраў вылучаліся Еўропе бязвыплатна, але траціліся ў асноўным у ЗША на закупкі разнастайнага абсталявання і паслуг. Такім чынам ствараліся новыя працоўныя месцы, оздоравлівает эканоміка.
На канферэнцыі ў Парыжы (ліпень 1947 г.), дзе абмяркоўваліся канкрэтныя аб'ёмы дапамогі кожнай з 16 краін-удзельніц камітэту Еўрапейскай эканамічнай кааперацыі, савецкая дэлегацыя пакінула залу пасяджэнняў. «Гэта абсалютна нездавальняючы план амерыканскага імперыялізму», - заявіў В. Молатаў. Натуральна, бо адзінай умовай атрымання дапамогі ў аднаўленні эканомікі было вывядзенне камуністаў з урада.
«План Маршала» лічыцца самым паспяховым за ўсю гісторыю праектам аказання эканамічнай дапамогі. Дзякуючы гэтаму выратавальным крузе прамысловасць Еўропы была цалкам адноўленая і ўжо да 1951 годзе перавысіла на 40% паказчыкі даваеннага ўзроўню. Тады ж была закладзена аснова будучыні Эўразьвязу.
Нобелеўская прэмія міру ўручаецца з 1901 года, на працягу 16 розных гадоў яна не прысвойвалася за адсутнасцю годных прэтэндэнтаў. І толькі адзін раз была ўручана няма за рэальныя дзеянні, не за канкрэтную барацьбу за справу свету, а за намеры і абяцанні. Нобелеўскім лаўрэатам 2009 года стаў спадар Барак Абама.
Аўтар - Юлія Индиктор
Крыніца - ШколаЖизни.ру