Ўспомнілася нядаўна сталіца пачатку 70-х гадоў. Цяпер ужо шмат што змянілася, але ўспаміны-то засталіся! Артыкул распавядзе чытачам пра будні моладзі тых гадоў.
Не магу, вядома, прэтэндаваць на падабенства інтарэсаў і баўлення часу ўсіх савецкіх студэнтаў таго часу. Магчыма, нават наадварот, інакш гэта нацягвала б паклёпам і зламысных паклёпам.
Сведчу: большасць аддавала ўсе свае сілы вучобе, спорце і грамадскай дзейнасці. Ды і жылі многія з бацькамі або сваякамі, а не ў інтэрнаце. Так што ўсё ва ўсіх было па-рознаму.
Аднак агульным ўсё ж заставалася навакольную «быццё», якое, як вядома і «вызначае сьвядомасьць».
Для разумення варта ўспомніць некаторыя моманты. Стыпендыя ў той час звычайна была 35 рублёў, а ў нашым Маскоўскім інжынерна-фізічным інстытуце - 45. Праўда, атрымлівалі яе тыя, у каго не было ніводнай тройкі.
Вось тут ужо з другога семестра ў мяне, напрыклад, пайшлі прабуксоўкі. Балюча шмат спакусаў аказалася ў сталіцы для правінцыяла.
Нельга сказаць, што даводзілася «вечна галадаць» у краіне, дзе баханка чорнага хлеба каштавала 16 капеек, а батон белага - ад 13 да 22-х. Ды і знакамітая вараная каўбаса хоць і з'яўлялася з перабоямі, але ўсё роўна каштавала 2,20. Нават для сумніўных задавальненняў можна было выштукаваць сродкі. Бутэлька піва абыходзілася ў 37 капеек (з іх 12 капеек вярталася пры здачы пустой бутэлькі), пачак «Явы» - 30, «Сталічных» - у 40 капеек. Праезд у метро ці аўтобусе - 5 капеек, тралейбус - 4, а трамвай - 3.
Куды ехаць-то, акрамя гарадскога транспарту, калі межы всё равно зачыненыя, а за каўбасой народ, наадварот, у Маскву з'язджаўся. Жыві - не хачу, чаго яшчэ трэба? Тым больш, што ўся краіна так жыла.
Проста справа ў тым, што ў маладосці хочацца «ўсё і адразу». І не трэба вінаваціць моладзь - так было ва ўсе часы.
Пра будучыню пасля інстытута асабліва і не думалася. Тым больш, тады існавала абавязковае размеркаванне: куды пашлюць, туды і паедзеш. Стандартная зарплата пачаткоўца інжынера звычайна была 125-135 рублёў, «чыстымі на рукі» пасля выліку падаткаў атрымлівалася ў раёне 110 з невялікім.
Але да дыплома таксама трэба яшчэ дажыць, ды і хто аб гэтак далёкіх перспектывах думае?
Аб насоўваецца, як ледзяны айсберг, чарговай сесіі не вельмі-то і задумваешся парой. Больш думкі займае, як падкарміцца, у што апрануцца і чым заняцца. Вось, напрыклад, сённяшнім вечарам, з дзяўчынкай цікавай, з якой толькі што пазнаёміўся ў метро ... Грошай катастрафічна не хапала, калі б нават атрымліваў стыпендыю, а тут!
З афіцыйных студэнцкіх падзаробкаў тады быў будатрад. Можна было нават добра зарабіць, але гэта ж толькі летам. А да лета яшчэ трэба дажыць ...
Ўладкавацца на працу куды-небудзь проста так было даволі складана. Патрэбна была працоўная кніжка, даведка з месца вучобы і іншае.
На жаль, у нас дэканат лічыў, што мы павінны думаць больш пра добрай вучобе, а не працаваць па начах. Таму і даведак для працы не давалі. Даводзілася для гэтага шукаць усякія хітрыя абыходныя шляхі. Звычайна знаходзіўся які-небудзь непрацуючы пенсіянер, які і афармляўся афіцыйна на працу.
Пенсіі, дарэчы, у тыя часы былі больш-менш прыстойныя. Звычайна - 120 рублёў, прычым без усялякіх вылікаў і падаткаў, а так званая «рэспубліканская», за асаблівыя заслугі - 132 рубля.
Мне так атрымалася папрацаваць тры зімовых месяца начным вартаўніком на Эксперыментальным заводзе на Кашырцы, побач з інтэрнатам. Розніцы-то ніякай не было, дзе пераначаваць. Тым больш што там і ўмовы былі значна лепш, чым у інтэрнаце. З заробку ў 80 рублёў пенсіянер, праўда, забіраў сабе «дваццатку», але гэта ўжо «выдаткі вытворчасці».
А вось затое лета 1972 года было незабыўным! Я тады такім жа чынам уладкаваўся працаваць грузчыкам-экспедытарам ў «Камбінат харчавання пры відовішчных прадпрыемствах».
Масква была нязвыкла пустая і маўклівая, уся пакрытая кажухом заслонай дымчатага смогу. Гарэлі тарфянікі пад Шатура.
А я ў гэты час атрымліваў асалоду ад свабодай і адчуваннямі паўнаты жыцця. Акрамя далучэння да культуры, якая выявілася ў магчымасці пранікнення ў тэатры праз іх буфеты, яшчэ і апускаўся ў цудоўны для галоднага студэнцкага страўніка свет харчовых складоў гэтага годнага ўстановы. Куды там стратэгічныя запасы краіны або «Пячора Аладзіна»? Там усё было значна строме!
Былі, вядома, тады і больш прыбытковыя месцы. Мой сябар, Вовка Гетман, у той жа лета уладкаваўся ў камеру захоўвання Казанскага вакзалу. Але я яму не зайздросціў. У мяне на працы ўсё было значна «смачней і пажыўней», а галоўнае - спакайней. А яму трэба было яшчэ сцерагчыся аблаў ОБХСС з-за махінацый з наўмыснымі адключэннямі аўтаматаў для аплаты багажу.
Таму Воўк я і не зайздросціла. Ды і наогул, зайздрасць - гэта дрэннае пачуццё, ганебныя савецкага студэнта!
Шкада толькі, што не заўсёды ўдавалася так добра ўладкавацца. Тады выбаўлялі ўсякія разавыя і часовыя варыянты.
Вось, напрыклад - донарства. Яно не толькі справа высакароднае, але і якое мела яшчэ пэўны грашовы эквівалент. Звычайна мы здавалі кроў на платнай аснове на станцыі пералівання пры Боткінскай бальніцы.
За 250 мілілітраў крыві належыла 12 рублёў 40 капеек, а за 410 мілілітраў - 25 рублёў. Але акрамя гэтага даставаўся яшчэ найсмачны абед. І даведка для дэканата, што ты ў дзень здачы крыві адсутнічаў па ўважлівай прычыне, плюс аб тым, што табе пакладзены адгул на заўтра.
Даведку звычайна выкідалі за непатрэбнасцю, а вось абед ўспамінаўся доўга. Шкада толькі, што кроў здаваць можна было не часцей за адзін раз на паўтара месяца.
Тады заставалася звычайна яшчэ Царыцынская садавінагародніная база. Гэта была разгрузка вагонаў па начах па тарыфе «адна тона - адзін рубель». Нятлустая, вядома, затое плацілі адразу наяўнымі.
Зразумела, што на базе былі свае штатныя грузчыкі. Але па розных прычынах (нібыта хутка псуецца тавар, які прыйшоў ноччу, а на самай справе, хутчэй за ўсё, «левы») часам ўвечары прыязджаў пасыльны з базы і за некалькі хвілін мы фармавалі ў брыгаду грузчыкаў на ўсю ноч. Звычайна чалавек шэсць-восем. У вагоне садавіны было тон па 30-40 у кожным, а часам іх адразу пара прыходзіла.
Раніцай, паціраючы бакі і выпростваючы спіны, мы ўспаміналі падрабязнасці ночы і густ мандарынаў, вінаграда або яшчэ чаго, не па сваёй волі, якое вывальваецца з вельмі ўдала разбіўся скрыні.
Заадно абмяркоўвалі крыхаборы з базы, чарговы раз заціснулі частку аплаты, і марылі пра часы, калі грошай стане ў дастатку. Ва ўсякім разе, будзе хапаць на «ўсё і адразу», мы ж усе былі маладымі, хоць і рознымі.
Таму і далей ва ўсіх было па-рознаму. Нехта тады змог дабраўся да дыплома, хтосьці толькі з наступнага спробы.
Але ў любым выпадку гэта час, пачатак 70-х гадоў, ўспамінаецца з асаблівай цеплынёй і пяшчотай, нягледзячы ні на што. Таму што мы сапраўды былі тады зусім маладымі.
Аўтар - Уладзімір Галубкоў
Крыніца - ШколаЖизни.ру