Արա Այվազյանը ռուս-հայկական հարաբերությունների զարգացման, Երեւանի կարգավիճակի եւ այլ հարցերի վերաբերյալ երեւանցի դիրքի մասին

Հարցազրույցում ասաց Հայաստանի արտգործնախարար Արա Այվազյանը

Ռուս-հայկական հարաբերությունների զարգացմանը, Երեւանի դիրքի համաձայն, Ղարաբաղի կարգավիճակի համաձայն, ինչպես նաեւ Հայաստանը պատրաստ է բանակցել Ադրբեջանի հետ:

Ինչպես նշում է գործակալությունը, նախարարի հետ հարցազրույցը հայցել է հունվարին, Հայաստանում կոտրված ներխուժված հակամարտության մեջ: Ուրբաթ ժամանել են հարցերի պատասխանները Ռիա Նովոստին:

- Ինչպես է Երեւանը ապագայում տեսնում Ղարաբաղի կարգավիճակը, եւ որպես բանակցային ձեւաչափի, այն պետք է որոշվի. Ռուսաստան-Հայաստան-Ադրբեջան կամ դեռեւս ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների մասնակցությամբ: Երեւանը համարում է, որ Ղարաբաղը որպես անկախ պետություն ճանաչելու տարբերակ, նոյեմբերի 9-ի համաձայնության հայտարարված սահմաններում:

- Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության առարկա է `ղարաբաղյան հակամարտության գոտում հրդեհի դադարեցումն ու բոլոր ռազմական գործողությունների դադարեցումը, ինչպես նաեւ Արցախի ռուս խաղաղապահներ բնակեցումը: Այս հայտարարությունն ըստ էության ուրվագծում է իրավիճակը իր ընդունման պահին այն հասկացողությամբ, որ ղարաբաղյան հակամարտության վերջնական քաղաքական կարգավորման հարցը չի թույլատրվում: Մենք բխում ենք այն փաստից, որ բանակցությունների միջոցով բացառապես կարող է լուծում լինել, որը հաշվի կառնի բոլորի իրավունքները եւ խաղաղություն եւ կայունություն կբերի Հարավային Կովկասում: Եվ նման կարգավորման հիմքը նախեւառաջ պետք է սահմանի Արցախի կարգավիճակը:

Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության էությունը ինքնորոշման համար Արցախի օրենքի հարցն է: Այս իրավունքը չի կարող ճնշվել կամ սառեցվել ուժով: Հայաստանը կատարեց եւ կշարունակի ելույթ ունենալ Արցախի ժողովրդի իրավունքների ընդունման տեսանկյունից ինքնորոշման եւ անվտանգության համար: Ոչ կարգավիճակը եւ որեւէ պայմաններում չեն կարող լինել Ադրբեջանի իրավասության տակ: Վերջին ագրեսիան եւս մեկ անգամ հաստատեց, որ Արցախը, որպես Ադրբեջանի մաս, կնշանակեր Արցախը առանց հայերի:

Բոլորս հիշում ենք 1980-ականների վերջին եւ 1990-ականների սկզբին կազմակերպված էթնիկ զտումները, որոնք Ադրբեջանի խոշոր քաղաքներում, ովքեր ուղղակիորեն կապված չէին Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Փետրվարի 27-ին լրանում է Սումգայիթ քաղաքի հայ բնակչության Մասանի ողբերգական իրադարձությունների 33-ամյակը, որը կատարվել է Ադրբեջանի իշխանությունների մասնակցությամբ:

Միջոցառումներ Սումգայիթում եւ Բաքվում անցկացվող հետագա ջարդերը, որոնք պահվում էին «Սումգայիթի փառքի հերոսներ» կարգախոսով, ինչպես նաեւ Արցախի գրավյալ տարածքներում Ադրբեջանի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում կատարված պատերազմական վայրեր եւ զանգվածային վայրագություններ, մասնավորապես, Գադրուրտի շրջանում տեսողական հաստատում են, որ միայն ինքնորոշման իրավունքի իրացումը ի վիճակի է ապահովել հայ բնակչության կյանքը եւ անվտանգությունը իր պատմական հայրենիքում:

Ինչ վերաբերում է կարգավորման ձեւաչափին, մենք բազմիցս ասել ենք, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահը միակ ձեւաչափն է, որն ունի միջազգային մանդատ, որի շրջանակներում է ձեռք բերվել հակամարտության վերջնական քաղաքական որոշում: Այս առումով մեր դիրքորոշումը անփոփոխ է. Այսօր խաղաղ կարգավորման առանցքային խնդիրները չեն լուծվում: Սա ամբողջովին համընկնում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կարծիքի հետ, ինչը հստակ նշված էր նաեւ 2020 թվականի դեկտեմբերի 3-ի հայտարարության մեջ:

Ագրեսիան ընդդեմ Արցախի, որպես ուժի կիրառումը, որպես հակամարտության լուծման մեթոդ `մարտահրավեր է նետել ամբողջ համաշխարհային հանրությանը, ինչպես նաեւ խարխլել միջնորդական ջանքերը եւ համանախագահների իրավասությունը` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական ​​անդամներ: Մենք անկեղծորեն հույս ունենք, որ գործնականում համանախագահները կհաստատեն իրենց մանդատը եւ արդյունավետորեն կբերի խաղաղության գործընթացը:

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի կողմից Արցախի ճանաչմանը ճանաչելուն, ապա Երեւանը հավատարիմ է բանակցային գործընթացին: Այսօր մեր օրակարգը արժե խաղաղ կարգավորման գործընթացը վերականգնել, որի արդյունքում հնարավոր կլինի ելք տրամադրել մեր տարածաշրջանում երկարաժամկետ անվտանգության եւ կայունության:

- Ձեր հանդիպումը Ադրբեջանի արտգործնախարարության ղեկավարի հետ է: Արդյոք բանակցությունները երկու երկրների ղեկավարների հանդիպման կազմակերպման վերաբերյալ են:

- Մենք երբեք չենք հրաժարվում հանդիպումներից: Այնուամենայնիվ, ցանկացած հանդիպում, եթե այն կազմակերպված չէ միայն այն հաստատելու նպատակով, պետք է համապատասխանի որոշ չափանիշներին: Նախեւառաջ մենք խոսում ենք համապատասխան մթնոլորտի ստեղծման մասին, հատուկ օրակարգի ձեւավորման մասին, եւ դա հավասարապես կարեւոր է, այն պետք է իրականացվի մյուս կողմից եկամտի առկայության դեպքում:

- Ինչ աշխատանքներ են տարվում ռուս խաղաղապահների, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի եւ Ադրբեջանի իշխանությունների միջազգային կոմիտեն, մեռելների կորթող եւ փոխանցելու համար: Երբ, ըստ ձեր կանխատեսումների, ռազմագերիների փոխանակման գործընթացը կարող է ավարտվել, կա ճշգրիտ տվյալներ երկու կողմից բանտարկյալների քանակի վերաբերյալ:

- Պատերազմի, պատանդների եւ պահպանման այլ անձանց փոխանակումը նախատեսված է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ: Այս ուղղությամբ ազգային մակարդակում համակարգված միջգերատեսչական աշխատանքներն իրականացվում են: Հայաստանը կատարեց բանտարկյալներին ռազմագերիներին փոխանցելու իր պարտականությունները «բոլորի համար» -ի սկզբունքով: Ի հակադրություն, Ադրբեջանը ստեղծում է արհեստական ​​եւ անհիմն խոչընդոտներ հայ ռազմագերիների անհապաղ վերադարձի եւ քաղաքացիական անձանց համար:

Ադրբեջանական կողմը շահարկում է հայ բանտարկյալների ցուցակը եւ հրաժարվում է ճանաչել հայ զինծառայողների եւ քաղաքացիական անձանց գերության մեջ ցանկալի փաստը: Ավելին, պաշտոնական Բաքուն պատերազմական կառույցների որոշ բանտարկյալների դեմ քրեական գործեր գեղարվեստական ​​մեղադրանքների վերաբերյալ:

Ադրբեջանի նման պահվածքը ոչ միայն հակասում է միջազգային հումանիտար իրավունքի նորմերին, այլեւ ուղղակի խախտում է եռակողմ հայտարարության տրամադրման համար, դրանով իսկ առհասարակ դնում իր դրույթների իրականացումը:

Պատերազմի բոլոր բանտարկյալների արագ եւ անվտանգ վերադարձը առաջնային է: Այս հարցում մենք բարձր ենք գնահատում Ռուսաստանի Դաշնության ջանքերը որպես պատասխանատու եւ անկողմնակալ միջնորդ, ռազմագերիների վերադարձի մասին համաձայնագրի լիարժեք իրականացման հարցում:

Համատեղ ջանքերի շնորհիվ հնարավոր եղավ վերադառնալ հայ բանտարկյալների հայրենիք: Այս հումանիտար խնդրի որոշումը, իհարկե, ոչ միայն սրում է հայ հասարակության ցավը, այլեւ ուղղակի կոչ է ներկայացնում Ռուսաստանի Դաշնություն, որպես նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության եւ միջազգային հանրության կողմից իրականացման երաշխավոր ամբողջ.

- Ինչպես է Հայաստանը վերաբերում այն ​​փաստի, որ թուրքական զինուժը առկա է համատեղ տեսչական ստուգման կառավարման կենտրոնում: Այս կենտրոնի աշխատանքում քննարկվել է հայկական կողմը ներգրավելու հարցը:

- Անկարայի բացասական դերը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում, եւ հատկապես վերջին ագրեսիայում ակնհայտ է: Սա, առաջին հերթին, վերաբերում է Թուրքիայի վերահսկողության տակ գտնվող Մերձավոր Արեւելքի տարածաշրջանային շրջաններից իրականացվող ահաբեկիչների եւ զինյալների ակտիվ մասնակցությանը, Ադրբեջանին ռազմատեխնիկական աջակցություն, ինչպես նաեւ անավարտ խարխլող պատերազմ Նոյեմբերի 9-ի համատեղ հայտարարությանը նախորդող հրադադարի հետեւանքով երեք պայմանավորվածություններից:

Մենք ակնկալում ենք միջազգային հանրության ավելի մատչելի ազդեցություն միջազգային հանրության համար, որպեսզի հասնենք, որ Թուրքիան վերանայեք իր անկեղծ ագրեսիվ վերաբերմունքը Հայաստանի եւ հայ ժողովրդի հանդեպ:

- Արդյոք Թուրքիայի ակտիվ ներգրավվածությունն է Ղարաբաղի համար բանակցային գործընթացում Երեւանի համար:

- Հակամարտության եւ միջազգային միջնորդների կողմերը կարող են մասնակցել բանակցային գործընթացին `ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները: Թուրքիան, որը նախկինում չի հովել Արցախում Մերձավոր Արեւելքի ահաբեկիչների գործունեությունը, ինչպես նաեւ ներգրավվել է իրենց զինծառայողներին եւ մարտական ​​անօդաչուները Արցախի քաղաքացիական բնակչության դեմ, արդեն անկեղծորեն ցույց տվեց ոչ միայն հակամարտության մեջ նրանց ներգրավվածության աստիճանը, այլեւ դրա կատարյալ հեռակապությունը բանակցային գործընթացը:

- Նախկինում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նախկինում հայտարարել էր, որ նոյեմբերի 9-ի համատեղ հայտարարության մեջ կան «ենթադրություններ, որոնք պարունակում են խնդրահարույց խնդիրներ», եւ դրանց շուրջը ակտիվ դիվանագիտական ​​աշխատանքներ կան »: Սա նշանակում է, որ Երեւանը մտադիր է վերանայել նոյեմբերի 9-ի հայտարարության որոշ դրույթներ: Հնարավոր է համակարգել խնդրահարույց հարցերը, ներառյալ բանտարկյալների փոխանակումը:

- Հայաստանը խստորեն հավատարիմ է կողմերին կատարելու սկզբունքին, 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության բոլոր դրույթներին: Դիմումի պայմանների կատարմանը վերաբերող հարցեր քննարկելու համար, ազգային մակարդակում, ձեւավորվեցին միջգերատեսչական հանձնաժողովներ: Որոշ փուլերում բխող հարցեր քննարկվում են աշխատանքային կարգով: Մենք մտադիր ենք շարունակել պահպանել այս մոտեցումը եռակողմ հայտարարության իրականացման գործում:

Այնուամենայնիվ, մի շարք հարցերի համար մենք դիտում ենք ադրբեջանական կողմի ակնհայտ դժկամությունը պայմանավորվածությունները կատարելու համար, կա եռակողմ հայտարարության դրույթների կամայական մեկնաբանություն, ներառյալ ռազմագերիների եւ այլ հայտնաբերված անձանց իրականացման առումով:

- Երեւանը բազմիցս հայտարարեց օտարերկրյա վարձկանների առկայությունը հակամարտության գոտում, պայքարելով Ադրբեջանի զինված ուժերում: Խնդիրը արդիական է ռազմական գործողությունների ավարտից հետո: Կարող է երեւավ Երեւանը վկայում է Սիրիայից ղարաբաղյան վարձկանների ներկայության մասին, եւ արդյոք սպառնալիքը պահպանվում է տարածաշրջանի համար:

- Արցախի դեմ ռազմական գործողություններով զբաղվելու համար Ադրբեջանը եւ Թուրքիան տեղափոխվել են հակամարտության գոտու օտարերկրյա մարտիկների ահաբեկիչներին. Այս փաստը հաստատվել է մեր միջազգային գործընկերների եւ, առաջին հերթին, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երկրների-համանախագահների կողմից ամենաբարձր մակարդակը:

Արցախի տարածքում ձերբակալվել են օտար զինյալներ, ովքեր խոստովանություն են տվել: Քրեական գործերը փոխանցվում են համապատասխան դատական ​​ատյանների:

Ադրբեջանի օտարերկրյա զինյալների կողքին գոյություն ունենալու փաստը ճանաչվում է նաեւ որպես հեղինակավոր միջազգային կազմակերպություններ: ՄԱԿ-ի աշխատանքային խմբի հայտարարության մեջ 2020 թվականի նոյեմբերի 11-ի վարձկանների օգտագործման վերաբերյալ հայտարարվում է, որ տարածաշրջան տեղակայված վարձկանները կապված են զինված ահաբեկչական խմբավորումների հետ, որոնք ներգրավված են պատերազմական հանցագործություններ կատարելու եւ սիրիական հակամարտության ընթացքում մարդու իրավունքների լուրջ խախտումներով: Հայտարարության մեջ հստակ նկարագրում է Թուրքիայի դերը օտարերկրյա վարձկանների տեղափոխման գործում:

Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կողմից պարտված բոլոր օտարերկրյա վարձկանները, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտին պետք է անհապաղ եւ լիարժեք ստացվեն տարածաշրջանից: Ադրբեջանի ղեկավարության որոշումը իր երկիրը թուրքական արբանյակ եւ ահաբեկչության ուշադրության կենտրոնում է, լուրջ սպառնալիք է ոչ միայն տարածաշրջանային, այլեւ միջազգային անվտանգության համար:

- Որ մակարդակում են հայ-ռուսական հարաբերությունները: Տեսնում եք երկկողմ կապերի ամրապնդման անհրաժեշտությունը:

- Հայ-ռուսական միջպետական ​​հարաբերությունների դաշնակից բնույթը արդեն իսկ կանխորոշված ​​է մշտական, շարունակական աշխատանքներով `մեր հետագա համախմբման եւ ժամանակակից իրողություններին հարմարվելու առումով, ինչպես ժամանակն ու զարգացումը, որը մենք ունենք տարածաշրջանային եւ գլոբալ մակարդակներում: Մենք մտադիր ենք այս աշխատանքը իրականացնել համակարգված բանալին, հիմնվելով մեր երկրների ժողովուրդների արմատային շահերը ապահովելու անհրաժեշտության վրա: Բնականաբար, մեր երկրների ժողովուրդների բարեկամությունը միշտ եղել է ամուր հիմք այս աշխատանքի համար:

Ակնհայտ է, որ հայ-ռուսական հարաբերություններում համապատասխան զարգացումը կազդի ոչ միայն փոխգործակցության ոլորտի ոչ միայն մեկի, այլեւ այլ ոլորտների, մեր դաշնակցային համագործակցության օրակարգում:

Մենք մտադիր ենք իրականացնել այս աշխատանքը `առկա փոխգործակցության մեխանիզմների շրջանակներում: Մենք խոսում ենք նաեւ տնտեսական համագործակցության միջկառավարական հանձնաժողովի եւ միջխորհրդարանական երկխոսության մասին `խոշոր հանձնաժողովի եւ համապատասխան պրոֆիլների հանձնաժողովների շրջանակներում, այն գործում է նաեւ ռազմատեխնիկական հանձնաժողովի եւ այլ ձեւաչափերի մեջ: Բնականաբար, այս ամենը առաջադեմ կլինի մեր երկրների արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ակտիվ համակարգող դերը:

Ես ուզում եմ շեշտել ինտենսիվ երկխոսության կարեւորությունը, որը մենք վարում եւ մտադիր ենք աճել Հայաստանի եւ Ռուսաստանի դիվանագիտական ​​ծառայությունների մակարդակի վրա: