Ankehitriny, ny Jiosy dia manana ny toetrany manokana, ary ny ampahany hafa amin'ity firenena ity dia mipetraka ao amin'ny faritanin'ny firenen-kafa. Fa rehefa "olon-tsy fantatra" tany Eropa, niaraka tamin'ny finoany, ny fombany ary ny fombany. Ny hafa dia tsy takatry ny saina, izay midika hoe olon-kafa. Noho izany ny fisehoana maro momba ny anti-Semitism, izay niandohan'ny Moyen agge. Fa ny fanontaniana lehibe dia mbola: satria ny olona izay niaviany (Moyen Orient), dia nanjary be dia be tany Eropa, ary tany amin'ireo tanàna sasany tamin'ny Fanjakana Rosiana tamin'ny taonjato faha-19 ary mihoatra ny 30 isan-jatony ny 30 isan-jato?
Prehistory
Tamin'ny fiandohan'ny arivo taona sy 1 taona sy 1, dia nanomboka nijoro tamin'ny foko Semitita ny foko Jiosy. Izy io no olona voalohany, izay ny monotheisma no naorina - finoana ny Andriamanitra iray. Vokatr'izany dia nahazo anarana roa ny vahoaka: ny Jiosy (amin'ny etona) sy ny jiosy (amin'ny maha-finoana). Tsy ela dia namorona ny fanjakany izy ireo, ireo mpitondra malaza indrindra dia i David sy Solomona. Avy amin'ny fanjakana hebreo dia tsy mora: afa-tsy ny tsy fitovian-kevitra maromaro, dia nisy fifanoherana matetika tamin'ny mpiara-monina. Tamin'ny voalohany, ny Asyrianina dia nanafika ny Fanjakana jiosy, ary avy eo dia nandringana an'i Babylona fahiny izy tamin'ny farany. Efa teo amin'ny faran'ny arivo taona voalohany, i Jodia dia lasa faritanin'ny Fanjakana Romanina. Nanomboka nandao ny taniny ihany koa isika ary nandeha lavitra. Ny ampahany dia nankany amin'ny atsinanana, tany India ary nankany amin'ny Atsinanana-andrefana - Fizarana - Any Afrika Avaratra, ary avy eo na avy eo amin'ny Gibraltar mankany Eropa na Etiopia, ho any amin'ny sisin-tany atsinanana na avaratra na avaratr'i Avaratra.
Tantara Sefardov
Tamin'ny taonjato faha-7-8, ny Jiosy tany North Africa Africa dia nilatsaka teo ambany fahefan'ny Califate Arab. Nahazo fahalalahana sasantsasany sy ny zo hipetraka ao amin'ny faritanin'i Eropa, amin'ny tany espaniola maoderina izy ireo. Espaina tamin'ny fitenin'ireo jiosy fahiny dia nantsoina hoe "sfarad", tsirairay avy, ity vondron'olona jiosy ity dia nanomboka niantso an'i Sefard. Niresaka tamin'ny fiteny Ladino izy ireo, izay nivoatra tamin'ny teny Espaniôla. Evrei-Sehefards amin'ny herin'ny Arabo dia nanao varotra, namorona ny vondron'izy ireo manokana, fa afaka ny fotoam-pivavahana. Nandritra ny famerenam-bola, ny Espaniôla dia afaka nitondra ny Arabo ary namorona ny fanjakana Espaniola. Taorian'ny 1492, ny Jiosy Sepharda dia nahazo didy: na ny Kristianisma no mandray, na miala any Espaina.
Nanomboka ny pogrom jiosy jiosy, nandrava ny fiaraha-monina jiosy ihany koa ny fanadihadiana. Ny ampahany tamin'i Sefardov dia maty, ary ny ampahany dia Asylum tamin'ny Fanjakana Ottoman. Navela hipetraka tao Balkans izy ireo, ny tanànan'ny Greek any Tesalonika no ivon'i Sefardov. Nandritra ny Ady Lehibe Faharoa, ny vondrom-piarahamonina jiosy eo an-toerana dia niharan'ny famonoana ny Famonoana Tambabe. Ankehitriny dia misy 3,5 tapitrisa mahery eto amin'izao tontolo izao, izay razamben'ny Sefardov. Manodidina ny antsasaky ny mipetraka any Israely, ny diaspora lehibe indrindra - any Frantsa (30000 eo ho eo).
Tantara Ashkenazi
Tamin'ny niantombohan'ny famerenana ny olona dia nisy ny Jiosy sasany avy tany Palestina nifindra tamin'ny faritry ny Fanjakana Romanina. Tsy maintsy nizara ny tany tamin'ny foko alemà izy ireo. Ny ampahany hafa tamin'ny Jiosy dia lasa elita nanjaka tao Kaganate Kaganate, izay tao amin'ny Basin Don sy Volga. Tamin'ny taonjato faha-10, dia nandrava ny herin'ny Khazar ny andrianan'i Russia, Svyatoslav ary Vladimir Lehibe ny herin'ny Khazar. Ny ankabeazan'ny Jiosy dia nankany andrefana, nipetraka tany Alemaina. Tamin'ny faran'ny taona Moyen agge, sampana iray misaraka amin'ny vahoaka jiosy, izay niforona i Yiddish. Ity fiteny ity dia namboarina teo ambany fitarihan'ny Alemanina. Io andiana jiosy io dia nantsoina hoe "Ashkenazy", nanomboka tany am-piandohana an'i Alemà dia niantso an'i "Ashkenaz" izy ireo. Tamin'ny taonjato 13-14 taona tany Alemana dia nanomboka ny fanenjehana ny Jiosy. Ny ankamaroan'ny vondrom-piarahamonina jiosy dia nanomboka nangataka trano fialofana avy any Polonina. Ny tokantranon'ny Jiosy voalohany dia nanome an'i Casimir Lehibe. Ireo Jiosy dia mpivarotra, tompon'ny tompony, ary matetika no mpitantana ny estates. Tamin'ny taonjato faha-16, eo amin'ny 80% ny Jiosy eoropeana dia efa nipetraka tany Polonina. Ny synagoga lehibe indrindra dia tany Krakow, Lviv, Grodno, Warsaw ary tanàna hafa. Viliusius sy nantsoina hoe Jerosalema Litoanianina mihitsy. Androany tany Zholkva (Okraina), ny synagoga miaro ny taonjato faha-17 dia nanondro fa tamin'izany fotoana izany, ny vondrom-piarahamonina jiosy dia tsy nipetraka tamin'ny fiarovana. Na dia ao amin'ny trano fialofana ihany aza. Tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-18, ny ankamaroan'ny tany poloney dia niditra tao amin'ny Fanjakana Rosiana. Nandritra ny firenena, ny "fahasimban'ny smeal" dia natao - tsipika iray izay tsy nidiran'ny Jiosy. Nisy ny fikasana tamin'ny alàlan'ny fanehoana ny an'ny Jiosy. Nahazo ny anarana Rosiana izy ireo, ary matetika ho fanomezam-boninahitra ny toeram-ponenana: brodsky, slutsky, sns. Iray amin'ireo tanàna jiosy lehibe i Odessa.
Tamin'ny faran'ny taonjato faha-19, niharatsy ny fiainana tao amin'ny Fanjakana Rosiana, ny fisehoana faobe momba ny fanoherana ny Semitisma dia nanomboka: ny pogrom jiosy, ny fampielezan-kevitra manohitra ny Indiana ary ny ady an-tariby ary ny fitoriana ("Baleis"). Ny Jiosy dia nanana fomba telo: fifindra-monina, tolona ara-politika ary fiezahana hijanona. Raha ny mpahay toekarena sy ny Nobel Laureate Semyon, dia nanolotra ny sosona ny vahoaka jiosy ary noravany tany Frantsa, ny fahatelo na ny Palestine, ny fahatelo - dia mpandraharaha - Ary ny vola miditra dia mamela azy ireo ho afaka mahazo aina. Taorian'ny 1917, ny Bourgeoisie an'ny jiosy dia nandao an'i Rosia, natahotra ny Bolsheviks. Ny tena mahaliana dia ny hoe ny fiandohan'ny antoko maro ao amin'ny Fanjakana Rosiana dia ny vohon'ny zom-pirenena jiosy, na izany aza, ny fidiran'izy ireo ao amin'ny laharan'ny Serc na Bolsheviks dia manondro fa tsy nanaiky ny "jiosy" izy ireo ho fankasitrahana ny "ririnisma".
Fanontaniana jiosy amin'ny politika eran-tany
Tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-20, dia nanjary zava-dehibe ho an'ny vondron'izao tontolo izao ny fanontaniana jiosy. Tamin'ny faran'ny taonjato faha-19, i Theodore Herzl no voalohany namorona ny fitsipiky ny Zionism - nasionalisma jiosy. Ny hanomanana ny Isiraely ny tanjony. Taorian'ny Ady Lehibe Faharoa, tamin'ny 1948, dia fantatry ny ONU ny fisian'Israely, ny famerenan'ny Jiosy dia nanomboka ny hazandrano ara-tantara. Mandritra izany fotoana izany, ny ady Arabo-Isiraeliana dia nanomboka ny zon'ny fananana an'i Palestina. Ny Jiosy tany Eoropa dia niharan'ny Famonoana Famonoana olona. Ireo dia i Ashkenazy sy Sefard. Hitler tsy niraharaha izany, na dia ny Ashkenazy aza niresaka tamin'i Yiddish, teny sasany izay mazava ho an'ny Alemanina. Androany isika dia tsy hahita ny tontolo jiosy sy jiosy any Eropa, izay novolavolaina tany amin'ny tanàna maro ao amin'ny Central sy Atsinanana. Ary tsy henoko yidià, ny ankamaroan'ny Jiosy dia miteny hebreo.