მთიანი ყარაბაღში მსოფლიოს შექმნის შემდეგ ირანმა რეგიონის აღდგენაში მონაწილეობა მიიღო. ეს, პირველ რიგში, ინფრასტრუქტურის, ენერგეტიკისა და სოფლის მეურნეობის ობიექტების შესახებ. გარდა ამისა, ირანის ხელმძღვანელის, მოჰამედ ჯავათ ზარიფის ვიზიტის დროს განიხილებოდა სატრანსპორტო პროექტები, მათ შორის ახალი რკინიგზის მშენებლობა. რა არის თეირანის და ბაქოს გეგმები, რათა გააფართოვონ თანამშრომლობა და რა სხვა ცვლილებები მოუტანს რეგიონის დიდხანს კონფლიქტის ნებართვას, ევრაზიასთან ინტერვიუში, ეკონომიკის დოქტორი, რუსეთის ეკონომიკის დირექტორის მოადგილე აზერბაიჯანის სახელმწიფო ეკონომიკური უნივერსიტეტის სკოლა Elsad Mamedov.
- აზერბაიჯანი და ირანი შეთანხმდნენ, რომ ირანის რაიონის პარაშბადის სარკინიგზო ტერმინალის აშენება. როგორ იმოქმედებს ის აზერბაიჯანის ვაჭრობისა და ეკონომიკურ ურთიერთობებზე ირანთან, რუსეთთან და მეზობელ ქვეყნებთან? რა ახალი შესაძლებლობები გაიხსნება რეგიონში მისი გაშვებისას?
- სარკინიგზო ტერმინალის მშენებლობა, რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანსა და ირანს შორის ორმხრივი ვაჭრობისა და ეკონომიკური ურთიერთობების განვითარება, მაგრამ უფრო მეტად მას შეუძლია დადებითი გავლენა მოახდინოს რეგიონის ქვეყნებს შორის ვაჭრობის ზრდაზე. მაგალითად, ირანის ექსპორტიორებისთვის, რუსეთის ბაზარი პრიორიტეტი იქნება, პირველ რიგში, სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტი. გარდა ამისა, ტერმინალის მშენებლობა უნდა ჩაითვალოს რეგიონში აჩქარებისა და ენერგეტიკული თანამშრომლობის პროცესში, რადგან რკინიგზის ხაზის მისაღებად ეკონომიკური ეფექტურობის მაღალი ხარისხი, ელექტროფიკაციის საჭიროებები, რომლებიც მოიცავს ენერგეტიკული კომპონენტის გაძლიერებას ენერგეტიკის სექტორში თანამშრომლობის განვითარება. აქ, რა თქმა უნდა, არსებობს დიდი შესაძლებლობები.
ჩვენ ვიცით, რომ პროექტები ხორციელდება ირანის, რუსეთსა და აზერბაიჯანს შორის ენერგეტიკული თანამშრომლობის სფეროში, გათავისუფლებული ტერიტორიების ჰიდროელექტრო სადგურის ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული პროექტები. რკინიგზის ტერმინალის მშენებლობას ელექტროენერგიის მიწოდების ზრდა უნდა გამოიწვიოს. აქ, ჩემი აზრით, აზერბაიჯანი იღებს ძალიან კარგ შესაძლებლობებს ირანის ელექტროენერგიის ექსპორტის თვალსაზრისით.
ამავდროულად, მომავალში, ჩვენი ქვეყანა შეიძლება იყოს ელექტროენერგიის ექსპორტიორი რუსეთის სამხრეთ რეგიონებში, კერძოდ, დაღესტანში. დაღესტნის ენერგეტიკული ბალანსის სტრუქტურა ამბობს, რომ ამ კუთხით გარკვეული ხარვეზებია. აზერბაიჯანი კარგად შეიძლება უზრუნველყოს ამ დეფიციტის გაშუქება ელექტროენერგიის ექსპორტის გზით. ეს არის ზოგადად, სატრანსპორტო და ლოგისტიკის სექტორის თვალსაზრისით, ენერგეტიკის სექტორის თვალსაზრისით, სოფლის მეურნეობის თვალსაზრისით, რა თქმა უნდა, რეგიონის ქვეყნებს შორის ურთიერთობების განმტკიცება აქვს საკმარისად მნიშვნელოვანი პოტენციალი, რომელიც უნდა განხორციელდეს.
- აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ ბაქოში, ირანული კომპანიების მონაწილეობა მთიანი ყარაბაღში "ოკუპაციისგან გათავისუფლებულია ტერიტორიების აღდგენაში მონაწილეობის მისაღებად. როგორ შეაფასებ ამ პერსპექტივას?
- ე.წ. "ანალიტიკოსების" გადაწყვეტილებების საწინააღმდეგოდ, რომლებიც ინვესტიციებს ელოდებიან, პირველ რიგში, დასავლეთის ქვეყნების რეგიონიდან შორეული, მე მიმაჩნია, რომ მომავალ წლებში პრიორიტეტულობის რეგიონალური თანამშრომლობაა. ამ თვალსაზრისით, ჩვენ აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს ირანი. ირანი - ქვეყანა დიდწილად undervalued. ეს არ არის დამთხვევა. ვგულისხმობ, რომ თავდასხმების flurry, რომელიც ორგანიზებული ლიბერალიზებული პრესაში შეტანის შესაბამისი ცენტრების ძალა. ირანი, სხვათა შორის, ძალიან მდგრადი და დაბალანსებული ეკონომიკაა. გარკვეულწილად თვითონ საკმარისად.
ირანისგან ტექნოლოგიების იმპორტირება, კერძოდ, Nonsephny- ში, ეკონომიკის სასოფლო-სამეურნეო სექტორისთვის შესაძლებელია. ის საკმაოდ მომგებიანია. ირანთან თანამშრომლობა სწრაფად იქნება ეკონომიკური დივიდენდების ფორმატში. ერთობლივი ირანოს-აზერბაიჯანის ინვესტიციები, მათ შორის ირანში სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის წარმოების ტექნოლოგიების იმპორტი და აზერბაიჯანის შიდა საინვესტიციო რესურსების გამოყენება, ჩემი აზრით, სწრაფად მიაღწევს.
მეორეს მხრივ, ირანის და აზერბაიჯანის მეწარმეებს შორის ერთობლივი ბიზნესის ჩამოყალიბება იმ გაგებით იმ გაგებით, რომ ის რეალურად გამოიწვევს რეგიონში ეკონომიკური ინტეგრაციის გაღრმავებას და, შესაბამისად, გაფართოებული გაყიდვების ბაზრების ფორმირებას.
სოფლის მეურნეობის პროდუქციის გაყიდვებისთვის აუცილებელია 80-90 მილიონი ადამიანი. ამავდროულად, რა თქმა უნდა, ერთობლივი წარმოება არის პერსპექტივისა და ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის ბაზარზე. ჩემი აზრით, ამ სტრუქტურასთან თანამშრომლობის გაძლიერება ირანისთვის პრიორიტეტად იქნება და აზერბაიჯანისთვის. ამიტომ, მე ვფიქრობ, რომ ირანის და აზერბაიჯანის ბიზნეს-ერთობლივი საქმიანობის პერსპექტივა ძალიან მნიშვნელოვანია.
- სამხრეთ კავკასიის რეგიონში ახალი გზატკეცილის მშენებლობა მოსალოდნელია, რომელიც ყარაბაღის, სომხეთის, ნახიჩევან არ და თურქეთის გავლით მოხდება. რა არის ამ სატრანსპორტო დერეფნის მომავალი მისია?
- სატრანსპორტო და ლოგისტიკის კომუნიკაციები არის ბიზნეს თანამშრომლობის ინტენსივობის გაზრდის გასაღები და მსოფლიო გამოცდილება და მიმდინარე ეკონომიკური მეცნიერება ამის შესახებ საუბრობს. დამთხვევა არ არის შემთხვევითი, რომ 9 ნოემბრის სამი ქვეყნის ხელმძღვანელთა შესაბამის განცხადებებში, 11 იანვარს თეთრს ღიად აქცენტი აქცენტს რეგიონში კომუნიკაციების აღდგენაზე. ამ კონტექსტში, მე მჯერა, რომ პოლიტიკური ნების თანდასწრებით, ყველა შესაბამის დედაქალაქში, მართლაც შესაძლებელია კონსტრუქციული თანამშრომლობის ჩამოყალიბება, ამიერკავკასიის ქვეყნებს შორის თურქეთის, ირანის, რუსეთს შორის ეკონომიკური კავშირების გაღრმავების საფუძველზე ბიზნეს საქმიანობის ზრდა .
ამავდროულად, უნდა აღინიშნოს, რომ წინაპირობა და საქართველოს ეკონომიკური თანამშრომლობის გაღრმავების ამ პროცესს, შექმნილია რეგიონის სხვა ქვეყნებთან სოციალური ჰუმანიტარული კავშირები. ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების შემდეგ, რეგიონში ტრანსპორტის არტერიები, სარკინიგზო კომუნიკაცია რეალურად აღდგენილია.
ამ კონტექსტში, იმისათვის, რომ არ დარჩეს ეკონომიკური განვითარების მხარეს, საქართველო მოუწევს ფიქრი მათი პოლიტიკის გაძლიერებაზე, მისი ყოფნა რეგიონული ინტეგრაციის პროექტებში. მე მჯერა, რომ მომავალში თქვენ შეგიძლიათ იმედი იმ ფაქტზე, რომ საქართველო რეგიონში ინტეგრაციის პროექტებს შეუწყობს ხელს.
როგორც ზემოთ აღვნიშნე, სატრანსპორტო და საკომუნიკაციო ურთიერთობების სფეროში გაძლიერებას უნდა გამოიწვიოს ზოგადად ეკონომიკური თანამშრომლობის გაძლიერება და ენერგეტიკულ სექტორში თანამშრომლობის გაძლიერება. ეს უკვე მრავალჯერადი ეფექტურია. ჩვენ ვხედავთ, რომ ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორებს ერთმანეთს უკავშირებენ განვითარების ინტენსივობის გაზრდას. ეს ქვეყნები, რომლებიც ამ თანამშრომლობისგან იქნება, განზრახ დაკარგა, რადგან რეგიონი ძალიან პერსპექტიულია საინვესტიციო ზრდის თვალსაზრისით, ფულის თაობის თვალსაზრისით. ამიტომ, მე მჯერა, რომ რეგიონის თითოეული ქვეყნის მდგრადი განვითარებისათვის მათ უნდა მიიღონ მონაწილეობა რეგიონული ეკონომიკური ინტეგრაციის გაღრმავების პროცესში.
- აზერბაიჯანი და თურქმენეთი შეთანხმდნენ, რომ პეტუგას ნავთობის კასპიის მოედანი ერთობლივად განვითარდნენ. რა არის აზერბაიჯანსა და თურქმენეთს შორის ახალი შეთანხმების რეგიონალური მნიშვნელობა?
- ეს არის სიმბოლური ხასიათის დიდი ხარისხი. წინასწარი მონაცემებით, 50 მილიონი ზეთი, 30 მილიარდი კუბური მეტრი გაზი - რა თქმა უნდა, არა იმ მოცულობები და არა იმ რეზერვები, რომლებიც მნიშვნელოვან ეკონომიკურ დივიდენდებს შეუძლიათ. რაც მთავარია, ეს იმ თვალსაზრისით, კასპიის ქვეყნების ლიდერების შემდეგ, კასპიის ზღვის სტატუსზე შეთანხმდნენ, ისინი კონკრეტულ კონსენსუსზე მივიდნენ, რეგიონში ჩამოყალიბდა ფორმატში, რათა კასპიის ჩართვა თანამშრომლობისა და განვითარების აუზი. ამ კონტექსტში არ არის შემთხვევითი, რომ აზერბაიჯანი და თურქმენეთი, როგორც ქვეყნები, რომ მრავალი წელი ვერ იპოვა საკამათო სფეროებში საკონტაქტო პუნქტები, მოვიდა საერთო დენომინატორთან.
ეს კიდევ ერთხელ გვიჩვენებს, სადაც ყველა სირთულე ფაქტობრივად უკავშირდება სეპარატიზმს, დეზინტეგრაციას, პრობლემებს მთელ პოსტსაბჭოთა სივრცეში. ბოლო წლებში ვნახეთ, რომ კასპიის ზღვაზე შეთანხმება ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებისას შესაძლებელი გახდა, როდესაც ქვეყნის ქვეყნის მთავარ ცენტრებს გახდნენ ძირითადი ცენტრები, როდესაც ოკეანის წნევა დასუსტდა. ეს მაშინ იყო, რომ რეგიონის ქვეყნებს მოლაპარაკებები დაიწყეს. მე მჯერა, რომ "ხორგის" შესახებ შეთანხმება, პირველ რიგში, კონტექსტში, კასპიის რაიონში კასპიის რაიონში კასპიის ქვეყნებში უნდა გაკეთდეს.
- ამ გაზის საველე აქსესუარებისა და განვითარების გარშემო მოლაპარაკებები ათობით წლის განმავლობაში განხორციელდა. რატომ მოხდა ამ საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ ახლა? რა ფაქტორები დააჩქარა ეს პროცესი?
- კასპიის ზღვის კონსენსუსი, ყარაბაღის კონფლიქტის დადგენილება - რეგიონის ამ ნოდალის პრობლემების მოგვარება გამოიწვია ის ფაქტი, რომ მისმა შტატებმა შეძლეს დასავლეთისგან რჩევების გარეშე მოლაპარაკება, რაც ბოლო 30 წლის განმავლობაში მხოლოდ რეგიონში დაშლისა და ცენტრიფუგალური განწყობის გაღრმავება.
ჩვენი რეგიონის ქვეყანა არღვევს ინტეგრაციის გარეშე, შეიძლება განვითარდეს მდგრადი და მოწინავე ფორმატში.
ძირითადი კონკურენტული რეგიონული ცენტრები, ცენტრები მუშაობდნენ დოლარის ორიგინალური გლობალიზმის შენარჩუნების მიზნით, ყოველმხრივ რეგიონში შეთანხმების თავიდან ასაცილებლად ცდილობდნენ. როდესაც ეს ცენტრები სუსტი გახდნენ, დავინახეთ, რომ რეგიონში მიღწეული შეთანხმებები და გადაწყვეტილებების მიღება რეგიონის განვითარების სასარგებლოდ. ეს არის ზუსტად ის, რაც დააჩქარა გადაწყვეტილება თურქმენეთსა და აზერბაიჯანს შორის DELUCH- ის დეპოზიტის შესახებ.
- ეს შეთანხმება ახალ სტიმულს გადასცემს ტრანს კასპიის მილსადენის თემას?
- არ მჯერა, რომ Paluch- ის განყოფილებაში შეთანხმება უნდა გამოიწვიოს ტრანს კასპიის მილსადენის თემის განხორციელება. როგორც უკვე აღვნიშნე, დეპოზიტის რეზერვები შორს არის მათგან, ვინც მნიშვნელოვან როლს ითამაშებს რეგიონის ენერგეტიკის რუკაზე სიტუაციის შეცვლის თვალსაზრისით. მეორე, მე ვფიქრობ, რომ თურქმენეთი თავისი გაზის პოტენციალის განხორციელების თვალსაზრისით უფრო მეტად ორიენტირებულია აზიის ბაზარზე. მესამე, მე მჯერა, რომ ჩვენი რეგიონის ქვეყნებს უფრო მეტად უნდა გაამახვილონ გადამუშავება და არა ექსპორტის ნედლეული.
სამწუხაროდ, რეგიონის ბუნებრივი რესურსების 80% ექსპორტირებულია ნედლეულის სახით. ეს იმას ნიშნავს, რომ მილიარდობით დოლარის დაკარგვა, როგორც შეუსრულებელი ინვესტიციები და დაზარალებული ღირებულება. შედეგად, ჩვენი რეგიონი შეუერთდა არა-ეკვივალენტურ საგარეო სავაჭრო გაცვლას დანარჩენ მსოფლიოსთან. ჩვენ ექსპორტის უფრო დიდი რაოდენობის ნედლეულის, და იმპორტირებული მზა პროდუქცია.
აუცილებელია ამ პროცესში მოტეხილობის შეცვლა და მიღწევა, წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენი ქვეყნები მსოფლიო ეკონომიკური განვითარების მხარეს იქნება და იქნება ნედლეულის დანამატი ან უძველესი ტოვებს ტექნიკური და ეკონომიკური განვითარების ცენტრი დასავლეთით, ან განვითარებადი ლიდერი - ქვეყნები, სადაც მსოფლიო აქტიურად და პრიორიტეტული შესვლისას - ჩინეთი. ჩვენი რეგიონის ქვეყნები უნდა ჩაიდონ მაღალტექნოლოგიურ სფეროებში, ინოვაციურ სფეროებში და ნედლეულის გადამუშავების პროცესში.