Які завяршыўся 2020 год прынёс шмат новых трэндаў ў сусветную эканоміку, адным з якіх сталі рэкордныя значэння паказчыкаў бюджэтнага дэфіцыту і дзяржаўнага доўгу ў большасці развітых краін. Хоць канчатковыя вынікі яшчэ не падведзеныя, можна казаць пра тое, што дэфіцыт федэральнага бюджэту ЗША перавысіў (улічваючы прыняты ў снежні антыкрызісны акт на $ 900 млрд) 20,4% ВУП, Японіі - 20,2% ВУП, Вялікабрытаніі - 16,6% ВУП , і толькі Нямеччыны ў мінулым годзе ўдалося ўтрымаць яго на ўзроўні 4,8% ВУП. Гэтыя значэння сталі самымі высокімі за ўсю пасляваенную гісторыю і радыкальна выйшлі за рамкі тых арыенціраў, якія ў апошнія гады ўсталёўваліся ўладамі адпаведных краін (у еўразоне такімі былі славутыя 3% ВУП, у ЗША на 2019-2020 гады арыентаваліся на 4,9% ВУП, у Японіі - на 5,8% ВУП).
У той жа час пакуль нічога катастрафічнага ва ўсіх згаданых краінах не адбылося. Інфляцыя застаецца пад кантролем, і, нягледзячы на эканамічны спад (па папярэдніх дадзеных, ВУП ЗША скараціўся на 3,5%, Германіі - на 5,0%, Японіі - на 5,5% і Вялікабрытаніі - на 10,3%), назапашвання насельніцтва нават выраслі, а грамадзяне прыстасаваліся да «выжыванню» ва ўмовах пандэміі. Велізарнае грашовае прапанова выклікала рэзкае падзенне працэнтных ставак, стымулюючае як інвестыцыі, так і спажыванне тавараў працяглага карыстання, куплю жылля і аўтамабіляў. Практычна ўсе прагнозы на 2021 г. кажуць пра аднаўленне эканомікі і перавышэнні ёю ў 2022 г. узроўняў 2019 г. Інакш кажучы, рэальны сектар, як мяркуецца, даволі хутка адновіць свае пазіцыі, нягледзячы на якія выглядаюць жудаснымі паказчыкі дэфіцыту і дзяржаўнага доўгу.
Падзеі мінулага года апынуліся унікальнымі яшчэ ў адным аспекце. Нягледзячы на франтальны абвал эканомікі, высахлую беспрацоўе і катастрафічнае становішча шматлікіх галін, фондавыя рынкі прадэманстравалі выключна хуткае аднаўленне: S & P500 зачыніў год на 16,3% вышэй канца 2019 г. i на 70,5% вышэй ніжэйшай кропкі падзення ў сакавіку; DAX - адпаведна на 3,7% і 62,5% вышэй, Nikkei - на 15,2% і 82,3%. Пры гэтым даражэлі многія актывы - так, 2020 й апынуўся адзіным годам, па выніках якога пры скарачэнні ВУП нерухомасць не патаннела ні ў адной з развітых краін. Большая частка іншых капітальных актываў таксама не ўпала ў кошце.
Багацце і крэдытВынікам стала вельмі спецыфічная сітуацыя адначасовага росту дзяржаўнага доўгу і грамадскага багацця. Калі ацэньваць прыклад Злучаных Штатаў, апынецца, што дзяржаўны доўг вырас за мінулы год на $ 4,6 трлн, у той час як сумарная капіталізацыя фондавага рынку - на $ 6,55 трлн, а сукупныя актывы хатніх гаспадарак - больш чым на $ 7,8 трлн. Праславуты лічыльнік дзяржаўнага доўгу кажа пра рост пазыковай нагрузкі на сярэдняга амерыканца - але стаўленне запазычанасці хатніх гаспадарак да ВУП знізілася больш чым на чвэрць за апошнія 12 гадоў. Хоць іпатэка стаіць сёння рэкордна танна, доля пазычальнікаў з найвышэйшым крэдытным рэйтынгам у III квартале 2020 г. стала самай высокай за 20 гадоў - а доля наяўных даходаў, якая ідзе на выплату іпатэчных пазыкаў, скарацілася з 2007 г. удвая і знаходзіцца цяпер на ўзроўні пачатку 1970 -х гг.), а запазычанасць па крэдытных картах паменшылася за год больш чым на 14%. Калі яшчэ ўлічыць зніжэнне кошту дзяржаўных запазычанняў, апынецца, што бюджэт марнуе на абслугоўванне сваіх абавязацельстваў 7,8% агульных выдаткаў, а ў 1999-2000 гг., Калі федэральны бюджэт ЗША зводзіўся з прафіцытам, было 11,2-11,0%.
Усё сказанае падахвочвае паставіць адзін даволі відавочны пытанне: наколькі ранейшыя метады ацэнкі небяспекі дэфіцыту і абавязку могуць лічыцца сёння адэкватнымі? Любы банк, прымаючы рашэнне аб выдачы крэдыту прыватнаму пазычальніку, несумненна ўлічвае яго бягучыя даходы (свайго роду аналаг ВУП, калі гаворка ідзе пра дзяржавы), але ён таксама арыентуецца і на рынкавы кошт актываў, якія могуць быць перададзены ў забеспячэнне (некаторым чынам нагадваюць нацыянальнае багацце). Ня састарэла Ці само параўнанне доўгу і дэфіцыту з ВУП? Ці адлюстроўвае яно сёння значныя гаспадарчыя прапорцыі або з'яўляецца хутчэй данінай абуральнай кансерватыўнасці нашага свядомасці?
Не так усё дрэннаПадзеі апошніх 10 гадоў прымушаюць сур'ёзна задумацца над значнасцю традыцыйных паказчыкаў эканамічнай паспяховасці асобных краін. Так, напрыклад, па ВУП Кітай, найбольш хутка якая развівалася на працягу апошніх 20 гадоў краіна свету, скараціў разрыў са Злучанымі Штатамі - калі лічыць па ВУП у бягучых цэнах, то з $ 9,1 трлн да $ 5,9 трлн, а калі прымаць пад увагу пакупніцкую здольнасць валют, то Кітай нават выйшаў наперад, абагнаўшы Амерыку на $ 3,5 трлн. Але разрыў у нацыянальным багацці (national net wealth) нават вырас - $ 42,8 трлн у 2020 г. супраць за $ 39,5 трлн ў 2000 г. Больш за тое, нягледзячы на ўсе развагі пра надыход «кітайскай эры», з 2015 г. разрыў паміж ЗША і Кітаем па гэтым паказчыку расце ўсё хутчэй.
Калі вярнуцца да нашай непасрэднай тэме - у прыватнасці, да дзяржаўнаму доўгу, то апынецца, што за апошнія 10 гадоў (а на гэтыя гады прыйшліся і велізарныя запазычанні ў сувязі з папярэднім крызісам, і некалькі хваляў «колькаснага змякчэння") яго памер у адносінах да нацыянальнаму багацця ЗША практычна не вырас (25,4% у 2020 г. супраць 22,7% у 2010 г.). Цалкам верагодна, што пакуль рана рабіць з гэтага далёка ідучыя высновы, але трэнд відавочна паказвае, што сітуацыя ў развітых эканоміках, нават не прымаючы пад увагу лёгкасць, з якой яны могуць эмітаваць грошы, неабходныя для пераадолення крызісу, у апошнія гады далёка не такое дрэннае , як гэта часам падаецца.
Як зараз параўноўвацьНацыянальнае багацце (а пад ім разумеецца сукупны кошт актываў, якія належаць грамадзянам адпаведных краін за мінусам іх абавязацельстваў) - відавочна недаацэнены сёння паказчык эканамічнага развіцця. Разгледжаны ў дынаміцы, ён паказвае на некалькі вельмі важных трэндаў, без уліку якіх эканамічная карціна сучаснага свету выглядае як мінімум няпоўнай.
- Па-першае, і мы з гэтага пачалі, дадзены паказчык прымушае сумнявацца ў тым, што высокія паказчыкі бюджэтнага дэфіцыту і дзяржаўнага доўгу ў развітых краінах ўяўляюць сабой крыніца падвышанай небяспекі: яны застаюцца на адносна невысокім узроўні і па стаўленьні да аб'ёму нацыянальнага багацьця не маюць тэндэнцыі да росту.
- Па-другое, ён кажа вельмі шмат пра якасць даганяе развіцця: пачынаючы з 2000 года, устойлівае прасоўванне уверх у рэйтынгу краін па дадзеным паказчыку прадэманстравалі толькі Кітай (+6 пазіцый) і Індыя (+7), у той час як азіяцкія «тыгры» : Паўднёвая Карэя, Ганконг, Тайвань, Сінгапур - альбо захоўвалі свой ранг, альбо апускаліся ў параўнанні з іншымі краінамі (а Германія, Францыя, Італія і Іспанія захавалі свае пазіцыі па выніках гэтых 20 гадоў).
- Па-трэцяе, ацэньваецца з гэтага пункту гледжання Расія аказваецца ў значна горшым становішчы, чым у выпадку прымянення параўнанняў па ВУП паводле ППЗ або па бягучым курсе: на яе прыходзіцца ўсяго 0,8% global wealth супраць 3,08% сусветнага ВУП па ППС і 1,74% па цяпер дзеючых валютных курсах; больш за тое, па гэтым крытэры Расія трапляе ў групу даўно стагнуючых эканомік тыпу Італіі і Японіі, пік дабрабыту якіх прыпала не на які пайшоў 2020 г., а на (што даволі чакана ў нашым выпадку) 2013 г., - менавіта з ім, як я даўно прадказваў, нам прыйдзецца параўноўваць нашы гаспадарчыя дасягнення гэтак жа доўга, як бальшавікам з 1913 г.
Крызіс, які цяпер яшчэ перажывае глабальная эканоміка, хоць і непасрэдна справакаваны пандэміяй Уханьскага віруса, у той жа час адлюстроўвае як тыя праблемы, так і не новыя трэнды, якія фармаваліся на працягу як мінімум апошніх 10-15 гадоў (а ў значнай меры - на працягу апошніх 50 - падрабязней гл .: Іназемцаў, Уладзіслаў. Эканоміка без догмаў: як ЗША стварылі новы эканамічны парадак, Масква: Выдавецтва «Альпіна», 2021 г.). І мы здзейснім недаравальную памылку, калі працягнем у новых умовах ацэньваць гаспадарчыя праблемы і дасягненні на аснове дадзеных і прапорцый, якія доўгі час паспяхова ўжывалі да эканомікам, па ступені сваёй складанасці і метадаў іх рэгулявання зусім непадобным на цяперашнюю.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі VTimes.