Здавалася, яны будуць заўсёды. Але нішто не вечна. Паўтара дзесяцігоддзя прайшло з таго часу, як з мінскіх гарадскіх маршрутаў сталі масава знікаць венгерскія аўтобусы Ikarus. Яны сышлі, але мы іх памятаем. Пра гісторыю Ікарусаў у Мінску - наш аповяд.
На энцыклапедычную всеобъемлемость не прэтэндуем. Гэта хутчэй эмоцыі з юнацтва і невялікае здзіманню пылу з архіваў. Але асноўныя мадэлі ў наш агляд ўвайшлі дакладна.
савецкі перыяд
У другой палове 1950-х венгерскія аўтобусы ўжо былі ў Мінску. Напрыклад, на гэтым фота захаваны Ikarus 31 маршрута №1 «Мясакамбінат - парк Чалюскінцаў». Гэтую мадэль у гарадской і міжгародняй версіях завод у Секешфехервары пачаў выпускаць у 1956 годзе. Фота зроблена ў беларускай сталіцы ў 1958-м. А гэта значыць, што Менск атрымаў свежую на той момант мадэль дастаткова аператыўна. Гэтая гарадская мадыфікацыя аўтобуса з двума «акардэоне» дзвярыма называлася Ikarus 31.22.
Колькі такіх машын было ў Менску, зараз сказаць складана. Але вызначана больш, як адна. На фота - іншы асобнік, які ў аўтобусным парку рыхтуюць да агітацыйных мерапрыемстваў. Лозунгі на плакатах за шэсць дзесяцігоддзяў ані не страцілі сваёй актуальнасці.
Але сапраўдная эпоха аўтобусаў венгерскай маркі пачалася ў Мінску, па адных дадзеных, у 1967 годзе, па іншых - у 1968-м. Тады на сталічныя вуліцы выйшлі элегантныя і нябачана ёмістыя па тых часах «гармонікі» Ikarus 180. Пастаўкі гэтай мадэлі ў Савецкі Саюз толькі пачаліся, і Менск атрымаў іх адным з першых. Па ўспамінах пасажыраў, заднія часткі «гармонікаў» боўтацца проста неймаверна, значна мацней, чым у цяперашніх аўтобусах. Але дзецям, напрыклад, гэта было толькі ў радасць - яны з задавальненнем скакалі на выбоінах разам з Ікарусамі.
Фота з ранніх 1970-х. Скрыжаванне Кабушкіна і Партызанскага праспекта, злева дом 105, справа - 104. У левым ніжнім куце кадра віднеецца даўно ліквідаваны ж / д пераезд былой галінкі на МАЗ ад станцыі Сцяпянка. Тут у кадр разам з Ikarus 180 патрапіў і адзіночны Ikarus 556 з таго ж сямейства.
Такія трехдверные Ікарусы з'явіліся ў Мінску прыкладна ў 1971-72 гадах. Цікава, што ў Венгрыі гэты варыянт пачалі выпускаць на чатыры гады раней «гармонікі», у 1962-м, але ў сталіцу БССР базавыя «адзіночкі» прыйшлі ўжо пасля «гармонікаў».
Адзін з гэтых аўтобусаў трапіў на фота, зробленае ў 1970-х гадах з моста над Партызанскім праспектам. Так, вам не здалося - тады ўздоўж Партызанскага хадзілі яшчэ і трамваі.
Афарбоўка мінскіх Ікарусаў мадэляў 556 і 180 была бел-чырвона-белай. Неабходна адзначыць, што гэта быў абсалютна стандартны завадскі афарбоўка тых гадоў. Амаль усе аўтобусы Ikarus 556 і 180 ва ўсім СССР, роўна як і ва ўсіх астатніх соцстранах, былі бел-чырвона-белымі.
А гэта ўжо другая палова 1970-х. Той жа мост над Партызанскім праспектам, а ў кадры адзінкавыя Ікарусы двух пакаленняў. На змену Ikarus 556 стала прыходзіць новая мадэль - Ikarus 260, якая стала абсалютнай класікай і якая захавала сваю прысутнасць на мінскіх вуліцах да пачатку XXI стагоддзя.
Адзінкавыя Ikarus 260 і сучлененыя Ikarus 280 будуць сімвалам гарадскога аўтобуснага руху ўсе 1980-я ды і, мабыць, усе 1990-я.
Вось так гэта пачыналася. Жыхары «слупкоў» па вуліцы Ванеева яшчэ жывуць пад «партыяй» і «славай», а Ікарусы новага пакалення ўжо на ўсю моц калясяць па сталіцы. Колер гарадскіх машын на працягу ўсяго савецкага перыяду быў строга жоўтым.
Пасля развалу СССР афарбоўка мінскіх Ікарусаў памяняецца.
Шалёныя 1990-я і міленіум
У самыя раннія 1990-я жоўтыя Ікарусы яшчэ дамінавалі на лініях, але потым іх пачалі масава перафарбоўваць.
Вось прыклад. Ikarus 260 яшчэ савецкай эпохі, выпушчаны ў 1986 годзе. Сфатаграфаваны ў 1999-м. Аўтобус ужо не жоўты, але ў страі, хоць ужо парадкам зношаны. На дыспетчарскай станцыі "Захад-3» ён заехаў на эстакаду для дзяжурнага агляду. Мікрараён Чырвоны Бор на заднім плане яшчэ будуецца. Спішуць гэты экзэмпляр у 2006 годзе. Маршрут №11 да гэтага часу існуе, праўда з тых часоў некалькі разоў памяняў сваю схему.
Паспелі трапіць у Менск і падоўжаныя «адзіночкі» Ikarus 263.10. Яны ўяўлялі сабой мадыфікацыю Ikarus 260 з падоўжаным на дзве кароткія аконныя секцыі кузавам, злёгку «расцягнутай» базай і двухстворкавымі дзвярыма. Гэтыя машыны пачалі выпускацца ў другой палове 1980-х і спачатку пастаўляліся толькі на нямецкі рынак, крыху пазней - на венгерскі, а ў Савецкі Саюз прыйшлі ў 1989 годзе. Гэты мінскі асобнік - 1990 года выпуску і, верагодна, адзін з апошніх пастаўленых у беларускую сталіцу новым, з канвеера. Апошнія мінскія Ikarus 263.10 працавалі да першых лікаў ліпеня 2007 года.
Завод у Маціашфельдзе «гармонік» Ikarus 280 рабіў да 2001 года, а адзіночную мадэль Ikarus 260 - да 2002-га. Аднак Менск пасля распаду СССР новыя Ікарусы ўжо не купляў (абыходзіліся дорага), але сэрвіс іх быў адладжаны. Аўтобусны ж МАЗ толькі станавіўся на ногі. Патрэба была, і парк абнаўлялі за кошт закупак былых ва ўжыванні аўтобусаў Ikarus. Набывалі іх галоўным чынам у Нямеччыне.
Першыя «немцы» сталі з'яўляцца ў Беларусі прыкладна ў 1992-1993 гадах. Аўтобусы ў лёгка вядомай афарбоўцы Усходняга Берліна выйшлі на менскія вуліцы. На некаторых нават заставаліся нямецкія надпісы. Гэта мадыфікацыя Ikarus 280.02, створаная ў Венгрыі спецыяльна для ГДР. Характэрны знешні прыкмета - адсутнасць на большасці вокнаў фортачак.
Экс-берлінскі Ikarus 280.02 працаваў у тым ліку на цікавым маршруце №526 «Камерцыйны». Гэты маршрут звязваў ДС «Захад-3» з ГД «Ждановічы». Дык там жа зусім побач? Гэта цяпер побач і прамая дарога ёсць, а 20 гадоў назад яе не існавала, і дабірацца з Захаду ў Ждановічы звычайным транспартам было няпроста, з некалькімі перасадкамі. Камерцыйны маршрут таксама вёз праз «Пушкінскую», але хутка і толькі з адным прыпынкам. Праезд каштаваў прыкметных грошай - 50 000 рублёў.
Закупкі патрыманых Ікарусаў у Германіі працягваліся на працягу ўсіх дзевяностых. Былі яшчэ закупкі з Чэхіі і Польшчы. Гэты асобнік Ikarus 280.02 прыйшоў адным з апошніх - у 1999 годзе і першы час працаваў з «роднай» рэкламай нямецкай таксаматорнай службы Albatros.
Было некалькі машын у цікавай прыгараднай версіі Ikarus 280.03 з дзвярной формулай 0 + 4 + 0 + 4, таксама набытых ўжыванымі ў Германіі. Гэты асобнік працаваў на незвычайным маршруце №98 «Экспрэс», які звязваў ДС «Захад-3» з Шабанах. Ішоў праз увесь горад, клікалі яго «Кругосветка». Хадзіў рэдка, але калі ўдавалася на яго сесці, то з Захаду ў цэнтр можна было даехаць з хуткасцю таксі. Прабіваць трэба было два талончыка.
Дэфіцыт рухомага складу спрабавалі кампенсаваць і за кошт мясцовай зборкі Ікарусаў. Надпіс "Амкадор" на борце - не рэклама беларускай будаўнічай тэхнікі. Ікарус пурпурнога колеру - яшчэ адзін важны этап у абнаўленні беларускага аўтобуснага парка. Гэты Ikarus 280 быў сабраны на «Амкадоры» і нават меў сваё ўласнае абазначэнне - «Амкадор-10126». Так-так, быў кароткі перыяд, пачынаючы з 1995 года, калі мінскае прадпрыемства займалася промсборкі венгерскіх аўтобусаў. Колькі сабралі - невядома, але як мінімум дзесятак дакладна. А месца, дзе зроблены здымак, пазнаеце? Гэта Няміга, толькі без комплексу гандлёвых цэнтраў у стылі «псевдоретро».
А гэты кадр быў зроблены ў 2000 годзе на скрыжаванні вуліц Глебкі і Прытыцкага. Аўтобус - не што іншае, як Ikarus 280.26. Польская версія са сваёй пластыкавай маскай. Нумары таксама польскія. Што ён рабіў у Мінску? Прыязджаў у госці ці працаваў у нас - загадка.
А вось так выглядаў фінал эпохі Ікарусаў у Мінску. Гэта Ikarus 415 новага (тады) пакалення, які працаваў у беларускай сталіцы ў 1995-2007 гадах. Аўтобус быў набыты новым для эксперыментальнай эксплуатацыі. Тады ж, у 1995 годзе, Мінск купіў і адну новую «гармонік» Ikarus 435. З пункту гледжання пасажыраў, яны былі вельмі добрыя, але абслугоўваць два унікальных асобніка ў парку было цяжка. Эксперымент не атрымаўся. Іншых закупак Ikarus 415 і Ikarus 435 не было, працягнулі завозіць «бэушку».
Ікарусы, безумоўна, частка ўспамінаў пра дзяцінства і маладосці многіх мінчан. Ёсць людзі, якія шчыра лічаць, што венгерскія аўтобусы былі лепш сучасных МАЗаў. Так, падлогу ў іх быў у адзін узровень, сядзенні стаялі роўна, а не на подыумах рознай вышыні, але ... гэта былі высакапольныя аўтобусы з трыма стромкімі прыступкамі на ўваходзе, а яшчэ з поручнем пасярэдзіне. Зайсці ў Ікарус з калыскай было немагчыма. Для бацькоў з маленькімі дзецьмі гэта фатальны недахоп, карысць пакінуты ў гістарычным мінулым.
Парк гарадскіх аўтобусаў ва ўсёй Беларусі цяпер мономарочный, МАЗ цалкам перамог. З пункту гледжання зместу і тэхабслугоўвання гэта перавага. Але транспартным фанатам стала сумна. Няма ўжо адзінкавых унікумаў, за якімі, як у маладосці, з запалам хацелася б «пабегаць з фоцік» ... Але жыццё ёсць рэальнасць. Тым цікавей пераглядаць старыя фатаграфіі.
Auto.Onliner ў Telegram: абстаноўка на дарогах і толькі самыя важныя навіны
Хуткая сувязь з рэдакцыяй: чытайце паблік-чат Onliner і пішыце нам у Viber!
Перадрукоўка тэксту і фатаграфій Onliner без дазволу рэдакцыі забаронена. [email protected]