Цяпер Тэадор Курентзис і яго аркестр MusicAeterna, нядаўна былыя Пермякоў, - пецябруржцы, іх база - Дом радыё. Адтуль яны пачалі здзяйсняць вылазкі ў Маскву, пра што клапоціцца пастаянны партнёр аркестра, банк ВТБ. Пасля некалькіх канцэртаў у Кансерваторыі аркестр выступіў у зале «Зараддзе», дзе па-ранейшаму слухачоў садзяць праз аднаго або парамі. Квіткі дарагія, але іх не толькі купляюць, а і пытаюцца ля ўваходу. Тэадор Курентзис вельмі запатрабаваны, і гэта абсалютна заслужана.
Два бакі Курентзиса
Ён не з тых артыстаў, хто любіць працаваць вполруки: Курентзис карпатлівая працаўнік, для якога няма дробязяў. Інакш чаму ўсім вядомыя сімфоніі Бетховена або Чайкоўскага выходзяць у яго так, быццам раней мы іх ня чулі? Такім жа дарам з цяперашніх дырыжораў валодае хіба што Міхаіл Плетнев - зайграў шэдэўры таксама гучаць у яго як учора з-пад пяра. З дырыжораў мінулага, кажуць, такім уменнем валодаў Густаў Малер.
Зрэшты, у гэты раз Курентзис зусім не гуляў вядомай музыкі. Гэта іншы бок яе таленту - адкрыццё новых тэрыторый. У гэтай справе яго можна параўнаць з Уладзімірам Юроўскі, хто адыграў нам, мабыць, яшчэ больш расійскіх і сусветных прэм'ер. Але калі Юроўскі стараецца нас добрасумленна адукаваць, дадаўшы да выканання лекцыю, то Курентзис, насупраць, цямніць - у літаральным сэнсе: сцэна нярэдка тоне ў змроку, добра, калі самі музыкі могуць бачыць на пультах ноты.
Як згуляць на піле ў цемры
Адным з сюжэтаў апошняга канцэрта ў «Зараддзе» была піла - гаспадарчы інструмент, набыты ў краме «Леруа Мерла». На піле гуляў выдатны скрыпач Уладзіслаў Песін. Найдалікатны гук, які ён здабываў з палатна пры дапамозе смычка ад басэтлі, быў чутны і ў экзатычна цыкле сучаснага амерыканца Джорджа Крама «Старажытныя галасы дзяцей» на тэксты Федэрыка Гарсія Лоркі, адкрываем праграму, і ў журботнай песні ангельскага генія пачатку XVII стагоддзя Джона Дауленда Weep you no more sad fountains, няспешна згулянай на биc, калі на гадзінніку у ўдзячнай публікі было ўжо больш за 23.00.
Гумар, спадарожнічаў выкананню невясёлага рэпертуару, заключаўся ў тым, што пілу ніхто не разглядзеў: усё патанула ў эзатэрычным змроку, і толькі самыя цікаўныя знатакі музыкі, распытаўшы асвечаных знаёмых, даведаліся, што за інструмент выконваў гэтак выдатныя сола.
Згаданага Джорджу Краму сёння 91 год, і яго ведаюць ва ўсім свеце, у тым ліку і ў нас: яшчэ ў 1970-я гг. музыку Крама выконваў ансамбль Вялікага тэатра пад кіраўніцтвам Аляксандра Лазарава. Такім чынам, Курентзис ўпісваецца ў даўнюю традыцыю расійскай сцэны - выконваць сусветнай авангард, нягледзячы на моду і афіцыйныя ўстаноўкі.
Як злучыць авангард з мілагучнасцю
Гэтак жа вядомы ў свеце нямецкі мэтр Хельмут Лахенман, якому 85. Пасля таго як у 2001 г. Карлхайнц Штокхаўзэн аскандаліўся сваім захапленнем тэрактам 11 верасня, сімпатыі прагрэсіўнай германскай публікі перакінулася менавіта да Лахенману. Да таго часу ён ужо даўно лічыўся вынаходнікам «канкрэтнай інструментальнай музыкі». Па ідэі, калі па віяланчэлі б'юць, як па барабану, а ў трубу дзьмуць, нібы надзьмухаюць паветраны шарык, слухач павінен адчуваць сябе сведкам вычварна перформансу. Аркестр MusicAeterna сыграў «... Два пачуцці ...» Лахенмана на тэкст Леанарда да Вінчы з неверагоднай выдасканаленасцю, але частка публікі ўсё ж не вытрымала і паплялася да выхаду.Гэтым яна пазбавіла сябе больш гарманічнай музыкі, якую напісаў да фільма Аляксандра Зяльдовіч «Медэя» Аляксей Ретинский. Яму 34 гады, і ён приквартирован да аркестра MusicAeterna як «кампазітар-в-рэзідэнцыі». Клапоцячыся пра такі таленавітага супрацоўніку, Курентзис варта як раз практыцы, распаўсюджанай на Захадзе: праўда, аналагічную пасаду займаў у Госоркестре пад кіраўніцтвам Уладзіміра Юроўскі нябожчык Аляксандр Вустин.
У падобных праграмах Курентзис лёгка злучае няўтульны авангард з другога, цалкам мілагучнай сучаснай музыкай - прыкладам стаў «Псальма» Арво Пярта, сыграны так ціха, што не пачула б мыш, а таксама з музыкай старадаўняй: у Чаконы Генры Персела (таксама Англія, канец XVII ст.) дырыжор, наадварот, падкрэсліваў авангарднай сугуччаў. Аб'яднаны цікавасць да старой і новай музыцы - гэта савецкая традыцыя яшчэ 1960-х гг .: тады Андрэй Валконскі пісаў авангардныя кампазіцыі, а адначасова гуляў на клавесіне і кіраваў ансамблем «Мадрыгал».
І, нарэшце, самы сур'ёзны канцэрт Курентзиса рэдка абыходзіцца без папсовага нумары на закуску. На гэты раз ім стала «музычная жарт» зальцбургского майстры таго ж XVII стагоддзя Генрыха фон Бибера «баталіі» - з тупатам, крыкамі, стогнамі і наўмысна бязладнай гульнёй пышна вымуштраваная аркестра.
Мінулы канцэрт явіў сабой адразу шмат ключавых складнікаў, з якіх складаецца прыцягальнасць Тэадора Курентзиса: арыгінальны рэпертуар (у тых выпадках, калі ён гуляе не ўсім вядомыя шэдэўры, надаючы ім якасць першай свежасці), самы высокі ўзровень музычнага выканання, засмучаны і узнёслы настрой, тэатральнасць і эстрадная. Мінусам можна лічыць ўтрыраванай сур'ёзнасць - але нікому не забаронена сядзець у поцемках глядзельнай залы, усміхаючыся сваім думкам.